Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

God is dood en staat weer op

  •  
07-12-2012
  •  
leestijd 5 minuten
  •  
72 keer bekeken
  •  
BNNVARA fallback image
Christelijke politiek, de politiek die door het CDA, de ChristenUnie en de SGP gepraktiseerd wordt, is niet meer van deze tijd
Onderstaande column hield Ewout Klei op het D-Café ‘Humanisme en secularisme. Twee geloven op één kussen?’ dat op 6 december 2012 in Deventer werd georganiseerd.
In Die fröhlige Wissenschaft schrijft de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche over de dood van God. Een verwarde man, Der tolle Mensch, steekt midden op de markt een lantaarn aan en roept heel hard, zodat iedereen het kan horen: “Ik zoek God!” De omstanders vinden hem maar raar en lachen hem uit. Dan opeens springt de man tussen de menigte in, doorboort de mensen met zijn blik en zegt:  “Waar God is heen is? Dat zal ik jullie vertellen! Wij hebben hem gedood, – jullie en ik! Wij allen zijn zijn moordenaars!” De man gaat hiermee nog een tijdje door en gooit ten slotte zijn lantaarn stuk op de keien. Later op de dag dringt hij verschillende kerken binnen alwaar hij een dodenmars voor God begint te zingen, een provocatie in de stijl van de Punk Prayer van Pussy Riot. Naar buiten gebracht en ter verantwoording geroepen antwoordt hij: “Wat zijn deze kerken eigenlijk nog, als ze niet de graven en grafmonumenten van God zijn?”
God is dood In West-Europa en ook in Nederland zijn veel mensen hun geloof in God kwijtgeraakt. De Verlichting en de Franse Revolutie, de moderne Bijbelwetenschap en de evolutietheorie, de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust, de ontzuiling en de seksuele revolutie en ten slotte De Da Vinci Code en het seksueel misbruik in de Rooms-Katholieke Kerk hebben er voor gezorgd, dat mensen zijn gestopt met geloven. God is niet te verenigen met vrijheid en gelijkheid, God is niet te verenigen met de moderne wetenschap, als God bestaat dan had de Holocaust nooit plaatsgevonden, God staat voor een bekrompen en benepen moraal die zelfontplooiing belemmert en ten slotte is de kerk van God een corrupt instituut dat mensen onderdrukt. Wij hebben hem gedood, jullie en ik. 
Christelijke politiek staat voor hobby’s Christelijke politiek, de politiek die door het CDA, de ChristenUnie en de SGP gepraktiseerd wordt, is niet meer van deze tijd. Op enkele uitzonderingen na  – zoals de ARP in de jaren zestig en zeventig en de EVP in de jaren tachtig – is christelijke politiek conservatieve politiek. Het is een politiek die alleen maar uit is op het behoud van verworvenheden van vroeger, het bijzonder onderwijs, het randschrift “God zij met ons” op de Euro, de uitdrukking “bij de gratie Gods” die onder elke wet staat, het ambtsgebed, de bede in de troonrede, het blasfemieverbod en last but not least de ambtenaren met ‘gewetensbezwaren’ tegen het homohuwelijk.
Christelijke politiek staat voor hobby’s, die we het liefst gisteren al hadden afgeschaft. Christelijke politiek is dood. Wat zijn christelijke partijen nog, als ze niet de graven en grafmonumenten van God zijn?
Tot 1967 beschikten de christelijke partijen over een meerderheid in het parlement. Nu hebben ze 21 van de 150 zetels, slechts veertien procent. Het CDA kan in de toekomst misschien weer wat groter worden. Maar meer dan 30 zetels zal de partij toch niet meer krijgen. (Behalve natuurlijk als God het wil, grapje.) Nederland is geseculariseerd, veel CDA-kiezers zijn definitief naar de VVD en andere partijen overgestapt. Bovendien wordt bijna niemand nog warm van expliciet-christelijke standpunten.
Voor ChristenUnie en de SGP is het een iets ander verhaal. Voor hen leeft God nog. In een wereld zonder God lopen zij met een kruisje om hun nek rond. Ze roepen tegen iedereen die het wil horen (en natuurlijk ook tegen iedereen die dat niet wil horen) dat God bestaat, dat Jezus Christus bestaat, dat het christelijk geloof de enige weg is die tot heil en verlossing leidt en dat daarom abortus, euthanasie en het homohuwelijk moeten worden teruggedraaid. ChristenUnie en SGP zijn marginaal. Beide partijen zullen mogelijk nog lang blijven voortbestaan, maar doen in de politiek alleen voor spek en bonen mee. Ze worden alleen serieus genomen in discussies die niet over het geloof gaan.
Dat christelijke partijen lange tijd de Nederlandse politiek domineerden en dat ChristenUnie en SGP ondanks hun marginale positie wellicht nog wel een tijdje zullen blijven bestaan, heeft alles te maken met de verzuiling. Mensen stemden op een christelijke politieke partij, omdat dat moest van hun geloof.  Ze werden hiertoe gedwongen door hun sociale omgeving, door andere christenen dus. Het was niet alleen hun geloof in God dat mensen ertoe bracht om KVP, ARP of GPV te stemmen, maar het waren ook de pastoors en de dominees, de hoofdredacteur van je verzuilde krant, andere mensen bij je in de kerk die er wat van zouden zeggen als je tijdens de verkiezingen opeens een PvdA-poster voor je raam had hangen. Geloven doen mensen niet in hun eentje, de religieuze gemeenschap zorgt daar wel voor. 
Is het positief dat de christelijke politiek in Nederland sterft, dat we steeds seculierder worden? Ik denk het wel. De verzuiling dwong en dwingt (in het geval van de ChristenUnie- en SGP-zuil) mensen in een keurslijf, legt hun gedrag en hun denken vormen op, waardoor ze zichzelf vaak niet mogen en kunnen zijn. De Verlichting, de Franse Revolutie, de vrije wetenschap en de seksuele revolutie, ze hebben allemaal bijgedragen aan emancipatie, de bevrijding van de mens. Natuurlijk leven we nu niet in een seculier Walhalla. Conformisme bijvoorbeeld is vermoedelijk een algemeen menselijk trekje waar de meerderheid der mensheid wellicht nooit van zal worden verlost, en ook niet van wil worden verlost. Daar hebben we God niet voor nodig. Het idee God versterkt conformistisch denken en conformistisch gedrag echter wel. God wil op één bepaalde manier worden gediend en niet anders, eist dat we hem gehoorzamen en is vertoornd als we aan ‘eigenwillige godsdienst’ doen. Paul Cliteur schreef hier eens een boek over met de veelzeggende titel God houdt niet van vrijzinnigheid.
De God van de verzuiling is dood God is dood. Preciezer geformuleerd: de God van de verzuiling is dood. De geëmancipeerde Nederlanders hebben hem gedood. Alleen bij de ChristenUnie en de SGP gelooft men nog in deze God. Maar misschien betekent dit niet zijn definitieve einde. Er is leven na de dood. Domineeszoon Freek de Jonge het al. In een God van de vrijheid – die ook Allah, Harry Mulisch, het Vliegend Spaghettimonster, vrijheid, gelijkheid, broederschap, democratie, mensenrechten of liefde mag heten – geloven we allemaal. Het nihilisme van Nietzsche is geen goed alternatief. Veel te fatalistisch. Veel te pessimistisch. Veel te zwartgallig. Mensen hebben een blijvende behoefte aan abstracte concepten waarmee ze hun morele en politieke keuzes kunnen verantwoorden en een beetje hoop kunnen hebben, het ‘Yes we can’-gevoel. We hebben God gedood maar ook weer opnieuw tot leven gewekt. Christelijke politiek sterft, maar behoefte aan zingeving blijft er altijd.  De tijd van de volgzame EO-visjes, die in een school samen zwemmen tegen de stroom van tijdgeest in, is voorbij.  Lang leve de waterman die zelf naar de zin zoekt.

Meer over:

opinie, leven
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.