GroenLinks van buiten, blauw van binnen

Ik was een tijd geleden bij Andrée van Es op bezoek. Een voormalig links icoon, fractievoorzitter van de PSP in de jaren tachtig. Zo iemand waar mijn ouders glazige ogen van krijgen. Vandaag de dag is ze een bestuurlijk zwaargewicht van GroenLinks. De tijd dat ik haar sprak was het begin van haar wethouderschap in Amsterdam. Daar gaat ze over de portefeuilles Werk, Inkomen en Participatie, Diversiteit en Integratie, Inburgering en Bestuurlijk stelsel.

Een hele mond vol. De wethouder wilde mensen met ideeën om zich heen verzamelen. Een soort informele politieke adviseurs. Ik herinner me nog dat ze me in nette bewoordingen vroeg hoe ik tegenover het “Marokkanenprobleem” stond. Ze vermeldde enigszins trots – zoals voormalige linkse mensen dat plegen te doen die het licht hebben gezien en zich ‘realistisch’ wanen – dat ze een harde koers wilde gaan varen.

Ik antwoordde dat er naar mijn smaak te veel sprake was van stigmatisering. Dat de wethouder misschien een wat constructievere rol zou kunnen spelen in het debat door meer nadruk te leggen op mogelijke oplossingen. Zoals het bestrijden van de grote jongerenwerkloosheid: leerwerkplaatsen, stageprojecten, dat soort dingen. Het anders zo innemende gezicht van Van Es nam een zorgelijke uitdrukking aan. Oeps. Dat was duidelijk niet wat ze wilde horen. Bij het afscheid was haar lichaamstaal makkelijk te lezen, ik was afgeschreven als (te) links. Nooit meer wat van teruggehoord.

Er is iets met die generatie van voormalige linkse bestuurders. Een onvermogen om standvastig te zijn en onpopulaire posities in te nemen, om principes voor politieke carrière te plaatsen. Om voor zichzelf te denken in plaats van mee te deinen met de heersende politieke wind. Het verbaast me dan ook weinig dat Andrée van Es een centrale rol speelt in de lobby om de uitkering stop te zetten van mensen die langdurig in de bijstand zitten. Ik weet van een goede vriend die werklozen begeleidt dat de bijstand een verzamelplek is voor mensen die maatschappelijk niet fantastisch functioneren. Niemand zit voor zijn plezier langdurig in de bijstand. Maar dat stopt politici niet, het is om een of andere reden zeer populair om in tijden van crisis op arme mensen te korten.

In een recent debat in de Rode Hoed sprak Andrée van Es over haar plannen met Clairy Polak. Het glibberige taalgebruik spreekt boekdelen. De bijstand is een bodem, een bestaansminimum, en dat is wel zo netjes en humaan. Maar Van Es zou het maar wat fijn vinden als mensen door die bodem heen zouden kunnen zakken:

Als mensen geen andere bron van inkomsten hebben, de bijstand is toch terecht en natuurlijk ook echt de bottom line, de bodem, maar nu lijkt het wel alsof het is, of, hè via een werkloosheidsuitkering kom je in de bijstand, en daar blijf je dan. En ik zou in die zin zou ik het vervolgens terecht vinden om het besef, dat dat een tijdelijk vangnet is waar je echt zelf alles aan moet doen om daar weer uit te komen, die druk zou ik graag willen opvoeren, en als dat dan zou moeten door te zeggen ja, het is tijdelijk, dat betekent ook dat we na een jaar of twee jaar echt gaan kijken heb jij dit nog wel nodig, dat dat misschien zelfs ook nog wel als consequentie zou kunnen hebben dat je erdoor mensen mee stopt.

Dit alles natuurlijk, voor hun eigen bestwil. En met pijn in haar hart.