Grondrechten niet waardevast onder VVD

Achter de schermen is de VVD al sinds vorig jaar bezig met studeren op mogelijkheden om het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens in te perken. Nu opent VVD-er Stef Blok in een Volkskrant artikel dan openlijk de aanval op het EVRM. Volgens Blok hinderen rechters de democratie en daarom moeten de mogelijkheden van het EVRM worden ingeperkt. In deze logica moet de doodstraf worden heringevoerd als 51% van de Tweede Kamerleden dit wil.

Tijden veranderen, zegt Blok. Klopt als een bus. De tijden veranderen namelijk altijd, maar fundamentele waarden zijn onveranderlijk. Juist daarom is het nodig dat elementaire rechten en vrijheden worden beschermd tegen de waan van de dag. De aanval van de VVD bewijst hoe belangrijk het is dat het EVRM een buffer vormt tegen politieke tendenzen.

Wat in de laatste jaren is veranderd, is niet dat door het EVRM de beleidsruimte van Lidstaten krapper is geworden, maar andersom: sommige lidstaten zoeken steeds vaker de grenzen op of gaan er overheen.

Het is overigens opmerkelijk dat de VVD klaagt dat de rechter politiek bedrijft. Uitspraken van het Europese Hof van Justitie zijn een krachtige impuls geweest voor de ontwikkeling van de Interne Markt, waarbij Lidstaten werden verplicht barrières af te breken. Gek genoeg hoorde je de VVD daar niet over….

Blok vindt dat het EVRM de scheiding der machten bedreigt, en stelt vervolgens onbekommerd voor dat de politici de macht van de rechters moeten inperken. Rechters beschuldigen van een politieke agenda zijn trucs van een Berluscionaans kaliber, waar de VVD zich niet aan moet bezondigen. Zestig jaar VVD-traditie worden hier opgeofferd voor een gedoogakkoord met de PVV.

Het EVRM geeft Nederland ruimte. De normen van het EVRM worden onderschreven door 47 landen, waaronder landen die niet bepaald een baken van democratie zijn. Het zijn minimumnormen en die kunnen voor een vooruitstrevende democratie als Nederland onmogelijk knellend zijn.

Het Hof in Straatsburg laat een “margin of appreciation” toe aan de lidstaten. Dat betekent: veel ruimte voor nationaal beleid en tradities. Verruiming van de margin of appreciation zoals de VVD wil levert weinig of niets op aangezien Nederland zelden door het Hof is veroordeeld, en het juist andere staten zullen zijn (zoals onder meer Turkije, Rusland, de Oekraïne, Roemenië) die een ruimere beoordelingsmarge zullen gebruiken om allerlei ernstige mensenrechten­schendingen te rechtvaardigen of om zich aan het toezicht van het Hof te onttrekken.

De Leidse hoogleraar Lawson stelt: ‘Het Hof wijst 95% van de klachten af. Nederland is in de afgelopen drie jaar in zegge en schrijve twee zaken veroordeeld, die allebei niets met de “nationale eigenheid” van ons land te maken hadden. Wat is dan het probleem?”

Het Hof in Straatsburg heeft in de afgelopen decennia inderdaad veel bereikt voor de mensenrechten, juist omdat het is gevrijwaard van politieke inmenging en onnodige inperking van de lidstaten. Als het aan de lidstaten had gelegen, waren er nooit baanbrekende arresten geweest om bijvoorbeeld homorechten te garanderen. Daar heb ik de VVD ook nooit over horen protesteren. Het gaat de VVD dus niet over het principe.

D66 ziet geen feitelijk probleem. Wat Blok eigenlijk wil zeggen is dat het asiel- en immigratiebeleid dat het VVD-CDA Kabinet nastreeft onder druk van de PVV, niet past binnen de zeer ruime grenzen van het EVRM. Een echte Liberaal zou daaruit concluderen dat zijn beleid kennelijk in strijd is met de mensenrechten. Blok concludeert dat de mensenrechten niet stroken met zijn beleid.

Dit waardenrelativisme van de VVD is bijzonder zorgelijk helemaal nu fragiele democratiseringsbewegingen in de Arabische wereld naar Europa kijken als rolmodel voor democratie, vrijheid en mensenrechten.

Op dit moment bereidt de EU zich voor op toetreding tot het EVRM, in lijn met het nieuwe EU Verdrag van Lissabon. Beetje merkwaardig om uitgerekend nu aan de stoelpoten van het EVRM te gaan zagen. De eerdere aanvallen van de Britse Conservatieven en nu ook van de VVD op het EVRM, waarbij het bestaansrecht van het EVRM en het Hof in twijfel worden getrokken, vormen een ernstige bedreiging voor de onafhankelijkheid van het Hof en zijn rechters. Onder zoveel politieke druk van de lidstaten zijn rechters eerder geneigd tot een zeer minimale uitleg van de mensenrechten. Daarbij delft de burger het onderspit.

Het EVRM is ooit ontworpen om burgers te beschermen tegen hun eigen overheid. Dat perkt per definitie de nationale beleidsruimte in. Daar hebben de 47 ondertekenende landen bewust voor gekozen. En de geschiedenis van Europa in de 20ste eeuw heeft afdoende aangetoond waarom het EVRM en het Hof van Straatsburg als luis in de pels moeten fungeren. Die luis in de pels is onmisbaar voor onze vrijheid. Ook als het af en toe jeukt.