Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Haal de dr. Clavans van de buis

  •  
19-02-2016
  •  
leestijd 5 minuten
  •  
240 keer bekeken
  •  
clavan
Iedereen kan specialist zijn als hij zich overgeeft aan het populisme dat mensen graag willen horen
Specialisten en deskundigen dragen bij aan een tweedeling in Nederland door problemen en oplossingen te simplificeren. In het vluchtelingen- en veiligheidsdebat worden begrippen en definities door elkaar gebruikt waardoor de complexe werkelijkheid steeds meer lijkt op een cumulatie van onjuiste eenvoudige lineaire relaties. Het is een wedstrijd elitair verplassen waarbij het volk in kampen raakt verdeeld en toejuichingen en verwensingen scandeert. Deskundigen, journalisten en commentatoren zouden er beter aan doen met meer beschouwende analyses te komen waarbij begrippen juist worden gebruikt. Een deskundige moet geen populaire BN-er willen zijn.
Het is een soort van voetbalwedstrijd geworden, dit vluchtelingen en veiligheidsdebat. Een Ajax–Feyenoord waarbij de scheidsrechters, lees bestuurders en politici, de spelers op het veld nauwelijks in de hand kunnen houden en waarbij hooligans met hun geschreeuw de woedende mens in beeld brengt. De commentatoren stoken daarbij het vuurtje op door met populaire one-liners te komen.
Je bent voor of tegen. Goed of fout. Een Gutmensch of een fascist. De meeste mensen willen geen nieuwe informatie ontvangen om daarmee hun kennis bij te stellen. Ze lezen de kranten en kijken de programma’s die hun ideeën, gedachten en standpunten bevestigen. Er wordt gejuicht bij de commentator of deskundige die het nu eens “goed ziet” en “duidelijk zegt”. Iedereen maakt dan blijkbaar deel uit van de zwijgende massa die niet gehoord wordt: “zij zegt het tenminste!
Naast het natuurlijk gedrag van mensen om graag te horen of zeggen wat zij al vinden, verliezen deskundigen en commentatoren zich dikwijls in een oppervlakkige visie die als verklaring wordt gebracht maar feitelijk vaak niets meer of minder is dan hun eigen mening waarbij ze ook nog begrippen door elkaar halen. Aan de ene kant zien we de visie dat alle vluchtelingen welkom zijn, het Westen schuld draagt aan alle ellende in het Midden-Oosten, de grenzen open moeten voor mensen in nood, bommen niet helpen, terroristen zo zijn geworden omdat zij uitgestoten en kansloos zijn, onderwijs en banen helpen tegen geweld en dat de problemen in het Midden-Oosten eerder zijn opgelost als de westerse neo- koloniale machten er ver vandaan blijven. Aan de andere kant horen we de geluiden dat iedere vluchteling een potentiële terrorist is, de islam schuld draagt, de grenzen dicht moeten voor iedereen, er meer bommen nodig zijn, terroristen zo handelen omdat zij fundamentalisten zijn, alleen hard optreden in eigen land helpt, dat het Midden-Oosten gebaat is bij democratisering met hulp van het Westen en desnoods met militair optreden.
De deskundigen voeden in hun 3 tot 5 minuten durende analyses deze gedachten omdat veel ervan de begrippen oorzaak, gevolg, reden, voedingsbodem en motivatie door elkaar gebruiken. Vaak worden de woorden ook nog gelardeerd met veel vragen en wijsheden. “Ik ben op TV, dus ik ben een deskundige”, lijkt de motivatie te zijn voor veel geleerden om uit de studeerkamer te komen en wat te roepen.
De opkomst van IS wordt te vaak toegeschreven aan een enkele eenvoudige oorzaak. Alsof er een causaal verband is. De inval van het Westen in Irak zou ‘dé oorzaak’ zijn. Is dit juist? Waarschijnlijk niet. Het is meer een voedingsbodem. De figuurlijke omstandigheid waardoor IS kon groeien. Of er wordt gesteld dat de islam de oorzaak is van al het geweld in het Midden-Oosten. Ook niet waar. “Voor iedere generatie terroristen die je uitschakelt, krijg je een meedogenlozere terug.” Er wordt dan door de deskundige gewezen op min of meer dezelfde omstandigheden in een andere tijd. De Vietnam-vergelijking of die met de Taliban. Maar er zijn altijd andere omstandigheden en ook andere voorbeelden te noemen die wel werkten. Het is shoppen in de geschiedenis om je gelijk te halen.
“Je zult terroristen nooit helemaal begrijpen.” Deskundigen zien redenen die ze projecteren vanuit hun denkbeelden. Ook wordt er nogal eens gesjoemeld met de begrippen intrinsieke en extrinsieke motivatie. Hebben de jongeren in de banlieues allemaal dezelfde redenen? Je kunt zeggen dat de islam en de vertolking daarvan door de geestelijke leiders een extrinsieke motivatie zijn voor handelen van iedere gelovige. Dit kan een vreedzame boodschap of er een van geweld zijn. Wat de intrinsieke motivatie is zal verschillen per plaats en omstandigheden. Het kan een afkeur van het Westen, maar net zo goed een kansarm bestaan of haat tegen ongelovigen zijn door een student aan de universiteit. Dé terrorist bestaan namelijk niet.
De lineaire causale verbanden, ze worden te veel gebruikt waardoor het lijkt of ieder complex probleem een heel simpele oorzaak heeft, met een enkele reden, met een duidelijke motivatie, een voedingsbodem en een gevolg. Iedereen kan een specialist zijn als hij zich blijkbaar overgeeft aan het populisme dat mensen graag willen horen.
Het is te eenvoudig, onjuist en onwaar om de geschiedenis van het Westen als oorzaak te noemen voor fundamentalisme, of alle moslims als potentiële terroristen te zien, of te stellen dat bommen en oorlogen nooit helpen tegen onderdrukking, of dat banen en onderwijs voorkomen dat mensen radicaliseren, of dat terrorisme verdwijnt en met golven komt als een soort van natuurramp dat ons overkomt, dat terrorisme in Nederland niet voor de hand ligt of dat de beste terreurbestrijder altijd een wijkagent is.
Inderdaad. Terrorisme en terrorismebestrijding draaien ook om beeldvorming. Het zou beter zijn wanneer deskundigen zich niet als BN-ers gaan gedragen met soundbites en populaire antwoorden op complexe problemen. Een meer zuiver gebruik van argumenten, waar en juist, is nodig met een goed gebruik van de begrippen probleemstelling, oorzaak, gevolg, voedingsbodem, reden en motivatie, scenario, argument en oplossing. Dan dragen specialisten, commentatoren en journalisten bij aan het verhogen van het maatschappelijke en politieke debat en komen eerder oplossingsrichtingen in beeld met onmogelijkheden en mogelijkheden.
Draagvlak in de samenleving begint bij goede eerlijke beeldvorming. Misschien iets minder doctor Clavan met simpele, letterlijke en herhalende woorden en iets meer GBJ Hiltermann over de Toestand in de Wereld. In de belichaming dan van een objectieve en neutrale versie. We hebben geen behoefte aan deskundigen die meningen en lessen geven. Maar wel aan specialisten die verklaringen en commentaar durven te geven op basis van hun expertise. Waarbij mensen dan misschien iets meer luisteren en denken, zonder alleen luid te scanderen.

Meer over:

opinie, media
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.