Haat leidt tot onvrijheid

De mislukte aanslag van 4 mei op de bijeenkomst in Texas waar ook Wilders sprak, bracht vanzelf heel wat reacties met zich mee. Martin Bosma bijvoorbeeld wilde de Nederlander aan de vooravond van de dag van de vrijheid tot een keuze dwingen tussen ‘vrijheid’ en ‘de islam’.

Boris van der Ham, voorzitter van het 4/5 mei comité, gaf een wat subtielere reactie. Hij schreef gisteren op zijn Facebook-pagina:

(…)Wat je ook van Wilders denkt: woorden en ideeën dien je met woorden en ideeën te beantwoorden. Maar op internet wemelt het alweer van mensen die zeggen: “Zo’n bijeenkomst lokt het uit”. Nou ja, je zou met zo’n aanslag met hetzelfde recht ook het omgekeerde kunnen zeggen.

En dat klopt natuurlijk. Moslimterroristen lokken met hun geweld terecht kritiek op hun handelen uit. Van links tot rechts is men dan ook eensgezind in het veroordelen van geweld, en ook het overgrote deel van de moslimgemeenschap keurt dit gelukkig af.

Die eensgezindheid uit zich ook in daden, zoals het bieden van bescherming aan mensen die gevaar lopen door het uiten van hun mening. De aanslag is niet voor niets slecht afgelopen voor de terroristen. Daarover is kortom uiteindelijk maar weinig discussie nodig.

Maar dat niet weg dat het even waar blijft dat een prijsvraag voor de beste cartoon over Mohammed een provocatie is. En ik zie niet in wat is mis is met die vaststelling. Daarmee wordt het gedrag van de daders immers niet gelegitimeerd, verontschuldigd, of gebagatelliseerd. Het is echter wel een waarheid als een koe.

De bekende kreet dat deze Vrijheid van Meningsuiting door deze aanslag om zeep zou zijn gebracht klinkt nu ook weer alom, en nu de aanslag op 4 mei plaatsvond is de link snel gelegd.

Maar toch is dat een misvatting. De  Vrijheid die wij op 4 en 5 mei vieren is iets heel anders dan het recht onze medeburgers voor rotte vis uit te maken. Op 4 en 5 mei vieren wij de vrijheid van een onderdrukkende staat. We vieren dat wij een staatsvorm hebben die uiterst terughoudend is met het vervolgen van burgers om wat zij zeggen en wat ze geloven, laat staan om wie hun ouders zijn.

Onze staat heeft daarmee afstand genomen van de taak om burgers te dwingen op hun woorden te letten. Wat de staat daarentegen nog wel doet, is het beschermen van burgers tegen elkaar. Om ons te beschermen tegen diefstal en geweld, of dreiging daarmee, heeft de staat het geweldsmonopolie.

Maar dat de staat die verantwoordelijkheid op zich neemt, betekent niet dat wij van onze verantwoordelijkheid rekenschap te nemen van onze woorden ontheven zijn. Eigenlijk juist integendeel. Wanneer de één de ander beledigt, zal de staat hier maar in zeer beperkte vorm tussen kunnen treden. Juist omdat de staat zich niet wil mengen in iemands mening.

Het enige dat de staat dan kan doen, is mensen die dingen zeggen die anderen tot woede drijven beschermen. Maar wie altijd in bescherming van de staat moet leven, heeft geen vrijheid. Paradoxaal genoeg is de vrijheid om de woede van anderen op te wekken dus tegengesteld aan de vrijheid van staatsbemoeienis. De vrijheid om anderen te beledigen is alleen maar mogelijk door staatsbemoeienis. Echte vrijheid begint dus met het nemen van verantwoordelijkheid.

Het is dus een pijnlijke keuze waar we voor staan. Ofwel we kiezen voor de volledige vrijheid om alles tegen elkaar te zeggen wat we willen, maar we leven daardoor wel in een politiestaat. Ofwel we kiezen ervoor om de verantwoordelijkheid te nemen voor de soms ronduit onrechtvaardige gevolgen van onze woorden, en we leven in een vrije open samenleving.

Het is die keuze die Bosma ons op de dag van de vrijheid voor had mogen leggen. Misschien een ongemakkelijke keuze. Maar wel de enige keuze die ertoe doet.