Halbe Zijlstra predikt opportunisme

In Buitenhof pleit Halbe Zijlstra dat de Overheid zich nog meer moet richten op kerntaken. In zijn betoog schetst hij een beeld van een Overheid die teveel doet en een burger die te passief is. Onwillekeurig moest ik denken aan de naïviteit van Sabine Uitslag.

Een deel van zijn inhoudelijke betoog sneed wel degelijk een aantal terechte punten aan. Het stelsel van toeslagen is enorm complex en onoverzichtelijk geworden. Dit stelsel, opgezet door voornamelijk CDA en VVD, is daardoor uiterst fraudegevoelig. Reorganisatie hiervan is zeker te billijken. Maar Zijlstra gebruikt het meteen al kapstok om de verzorgingsstaat verder af te bouwen onder het mom dat de Overheid te veel doet en de burger te passief is.

Daar liep hij vast op de mantelzorgers, wat hij als lichtend voorbeeld gebruikte. Er zijn dik 5 miljoen vrijwilligers in dit land en ongeveer 3,5 miljoen mantelzorgers. Het beeld dat Zijlstra schept klopt dus niet. Volgens Zijlstra is de samenleving passief omdat de Overheid teveel doet. Het omgekeerde is het geval. De samenleving doet juist al heel veel en de burger doet er ook alles aan om zaken zelf te regelen. Het zijn, door de VVD en CDA, neergezette structuren die de burger frustreren en ook nog eens enorm bureaucratisch en duur zijn. De burger is dus niet het probleem. De VVD  is het probleem met haar vernauwde neoliberale blik op de maatschappij.

De VVD denkt de door haar gezette bureaucratische en geldverslindende structuren op te lossen door een terugtredende overheid en de markt c.q. samenleving. Op de vraag wat de VVD de afgelopen jaren dan gedaan had, kwam echter een ontwijkend antwoord. De VVD met het CDA voeren al jarenlang een beleid waarbij de sociale zekerheid wordt afgebouwd en de Overheid steeds verder terugtreedt. Ook is de VVD verantwoordelijk voor een gezondheidssysteem waar marktwerking het adagium is, maar ondertussen het zorgstelsel in vergelijking met andere landen peperduur is geworden.De praktijk bewijst dat de schoen wringt.

De geprezen marktwerking principes spelen ons nu juist parten in plaats van dat het leidt tot oplossingen. Het blinde geloof in de markt als ordenend principe is fundamenteel onjuist. De markt bestaat niet als onafhankelijke entiteit waar vraag en aanbod elkaar corrigeren door middel van het prijsmechanisme. De crisis van de jaren dertig is daar het beste voorbeeld van. De markt is namelijk een fundamenteel onderdeel van onze omgeving en onze maatschappij. Daarbinnen vindt ontegenzeggelijk altijd interactie plaats die de onafhankelijkheid van de markt teniet doet en het marktmechanisme continue verstoren. De markt, waarbinnen marktpartijen elkaar beconcurreren is ook inherent destructief. De ultieme uitkomst van een wedstrijd is altijd een verliezer en een winnaar. De winner takes it all en vernietigt zijn concurrent en daarmee de marktwerking.

Opvallend in het interview is de constante tegenspraak van Zijlstra. Waar hij in het begin van het interview nog uitging van de welwillendheid, de vrijwillige solidariteit, moest hij later in het interview dat weer loslaten door het goede doorvragen. De burger wordt geen toonbeeld van welwillendheid en vrijwillige solidariteit  in de huidige samenleving en daar in geloven, hij draaide er omheen, is behoorlijk naïef, wat hem door de interviewer terecht voor de  voeten werd geworpen. Ook al zou de burger willen, onze huidige inrichting van onze maatschappij biedt maar zeer beperkte mogelijkheden daartoe. Een maatschappelijke ordening die gebaseerd is op de neoliberale denkbeelden van de VVD, waar het ieder voor zich (individualisme) principe de toon zet, zal nooit aanzetten tot vrijwillige solidariteit. Het leidt tot ongebreideld opportunisme.

Dit artikel staat ook op de website van Hans Groen