Handen af van de taakstraf

De straf zou te licht zijn, de rechtspraak ongeloofwaardig. Wat een onzin. Schaf de taakstraf helemaal af en je maakt van kleine boefjes grote boeven.

Jan Peter Balkenende kwam deze week zelf aan de NOS uitleggen waarom hij ‘de taakstraf’ helemaal af wil schaffen voor jongeren. En waarom hij er strafdienstplicht -nachtdetentie en heropvoeding – voor in de plaats wil. Of 24 uur in de gaten houden, desnoods thuis.

Het item op het journaal maakte al na een paar seconden pijnlijk duidelijk dat Balkenende niet weet waar hij het over heeft. Hij gebruikte het woord taakstraf waar hij eigenlijk werkstraf bedoelde en hij realiseerde zich blijkbaar niet dat een van zijn voorstellen al jaren vaste praktijk is.

De (overkoepelende) term taakstraf gaat over veel meer dan schoffelen in het plantsoen. Een rechter kan inderdaad kiezen voor een werkstraf (onbetaalde arbeid), maar ook voor een leerstraf. De leerstraf betekent in de praktijk het verplicht volgen van cursussen of trainingen. Het aanleren van sociale vaardigheden bijvoorbeeld. Of domweg leren hoe je als opstandige puber je dag in moet delen zonder stoned in een hoek te hangen. Kort gezegd: heropvoeden.

Dat voorstel is er dus al.

Balkenende vaart blindelings mee op de blijkbaar populaire gedachte dat je met een werkstraf de criminaliteit een dienst bewijst. Omdat boefjes lachen om de straf. Er status aan ontlenen. Alsof er ook geen boefjes zijn die status ontlenen aan een celstraf. Ook maar afschaffen, dan?

Ik snap de kritiek op de werkstraf niet. Onlangs kwamen onderzoekers met een kleine slag om de arm tot de conclusie dat werkstraffen juist heel effectief zijn. De recidive zelfs aanmerkelijk terugdringen. Het is natuurlijk allemaal leuk en aardig dat jonge boefjes volgens Balkenende zeggen dat ze zich niets aantrekken van een werkstraf. De cijfers laten toch duidelijk een ander beeld zien. Daders met een werkstraf recidiveren 47% minder vaak dan kort gestrafte gedetineerden.

Wat Balkenende wil is de speelruimte beperken van de enige persoon die een beslissing in een strafzaak neemt op basis van alle feiten. Op de inhoud van het hele dossier. De rechter.

Die ziet dagelijks jonge boefjes voorbijkomen die bijvoorbeeld met net een slok teveel op net de verkeerde personen tegenkomen in het uitgaansleven. En die net even eerder een klap uitdelen dan het slachtoffer, die op dat moment alleen slachtoffer is omdat hij niet snel genoeg was.

Mishandeling. Ernstig geweldsfeit. Mag niet. Maar moeten dit soort ‘boefjes’ nu echt ’s nachts de cel in? Moet de opvoeding daar even helemaal overnieuw?

Het is goed als de politiek nadenkt over andere strafsoorten. Heropvoeding of andere vormen van detentie. Het zou best kunnen in individuele gevallen. Maar met het volledig afschaffen van de werkstraf ontneem je een rechter de kans om desgewenst een jonge boef effectief de gelegenheid te geven zijn leven te beteren, zonder zijn leven op de kop te zetten.

Niet omdat die rechters het jonge boefje nou zo lief en sympathiek vinden. Maar omdat ze willen voorkomen dat het jonge boefje een volgroeide boef zal worden.

Dat kun je met een beetje kwade wil soft noemen. Of gewoon heel erg pragmatisch.