Hef een coronawinstbelasting op supermarkten en webwinkels

Action, Wibra en Hema hebben te vroeg gelachen. Minister Wiebes van Economische Zaken deelt mee dat ze toch dicht moeten. Het percentage ‘essentiële’ producten dat winkels minimaal moeten verkopen is namelijk opgeschroefd van 30 procent naar 70 procent. Het ‘veel succes! dat Action maandag nog te horen kreeg uit EZ is daarmee schielijk ingetrokken.

Het is alleen maar eerlijk tegenover de kleine winkelier die wel zijn deuren gesloten moet houden, zo luidt een veel gehoord argument en daar zit iets in. Tegelijkertijd wordt een vergeten element in de gevolgen van de lockdown meer zichtbaar dan ooit: sommige gedeeltes van het bedrijfsleven maakt superomzetten. Dat zijn de supermarkten, die een groot deel van de concurrentie op slot zien gaan. Ook de webwinkels spinnen garen bij de nieuwe situatie. Zij boeken extra winsten, niet omdat zij zo succesvol zaken doen maar omdat de regering ze met haar maatregelen op een voorsprong zet. Het zijn Corona Winstmakers. Hun balansen stralen temidden van de nationale neergang.

Minister-president Mark Rutte doet notoir weinig met zijn studie. Hem zal dus wel niet helder voor de geest staan wat zijn grote (echt) liberale voorganger Willem Treub in vergelijkbare omstandigheden deed. Die omstandigheden bestonden uit de Eerste Wereldoorlog. Nederland bleef neutraal maar de economie leed zwaar. Er moest zelfs een distributie van eerste levensbehoeften worden ingesteld. Daardoor wist de regering op het nippertje hongersnood te voorkomen. Tegelijkertijd schraapten sommige onderdelen van het bedrijfsleven legaal en illegaal het ene miljoen na het andere binnen, bijvoorbeeld door tegen de afspraken rond Nederlands neutraliteit in toch grondstoffen en voedsel te leveren aan het door een geallieerde blokkade uitgemergelde Duitsland. De eigenaars van zulke bedrijven stonden bekend als O.W.-ers, de afkorting voor oorlogswinstmakers.

Minister Treub voerde een speciale belasting in om oorlogswinsten af te romen. Zij waren immers niet het gevolg van goed ondernemerschap maar van de omstandigheden. Door diezelfde omstandigheden zag de overheid zich genoodzaakt voor het algemeen welzijn veel meer geld uit te geven dan tot dan toe gebruikelijk was. En om allerlei terreinen te betreden die ze tot dan toe had vermeden. Treub regelde behalve die belasting veel meer. Het waren stuk voor stuk kiemen van de moderne verzorgingsstaat. Een groot man naar wie veel te smalle straten zijn genoemd.

Het lijkt allemaal sterk op de tijd van nu met corona als grote verstoorder van de normaliteit. De blauwdruk voor een coronawinstbelasting ligt klaar. De fiscus gaat uit van omzetten en winsten over het laatste normale jaar 2019. Alles wat daar in volgende jaren bovenuit komt, wordt belast met een speciaal tarief. Treub – als rechtgeaard liberaal en democraat voorstander van progressieve belastingen – paste dat beginsel ook toe. Hoe meer winst, des te hoger het tarief. Over alles boven de honderdduizend gulden betaalde men 29,4%. Deze heffing kwam niet in plaats van maar voor de normale inkomstenbelasting. Ze was als het ware aftrekbaar.

Bedrijven en particulieren konden hier alleen maar onderuit komen als ze buitengewoon aannemelijk wisten te maken dat hun winsten ook buiten de oorlogsomstandigheden om zo gestegen waren. De tarieven van Treub zijn laag in onze ogen. Men kan zich voorstellen dat minister Hoekstra ze in zijn voorstel noodwet coronawinstbelasting een stuk hoger zou maken. En het ligt voor de hand dat de opbrengsten dan worden gebruikt om ondernemers te ondersteunen die, buiten hun schuld, door de coronacrisis juist in financiële moeilijkheden worden gebracht. Het is eigenlijk gek dat nog niemand in regeringskringen daaraan gedacht heeft. Of ligt dat juist voor de hand?

Thomas Breedveld heeft een interessante afstudeerscriptie geschreven over de aanpak van Treub tijdens de Eerste Wereldoorlog met de veelzeggende titel ‘Bijzondere Tijden, Bijzondere Maatregelen’. Interessant om te lezen, zeker als U op het Binnenhof Uw brood verdient maar anders ook.