Help, ik word gediscrimineerd!

Stel dat je gehandicapt bent. Je bent op sollicitatiegesprek geweest en nu hoor je dat je de baan hebt, hoera! Maar ben je nu gekozen omdat je zo goed bent of omdat het bedrijf het percentage gehandicapte werknemers wilde opkrikken om aan overheidseisen te voldoen? Of stel dat ze je niet aannemen. Is dat omdat ze je niet goed genoeg vinden, of omdat ze liever geen gehandicapten hebben?

Is de waardering wel oprecht? Als er over je eigen groep een negatief stereotype bestaat, weet je nooit zeker hoe je de manier waarop je behandeld wordt moet interpreteren. Er zijn altijd twee tegenstrijdige interpretaties mogelijk om te verklaren hoe je wordt behandeld. Iemand geeft je negatieve feedback omdat hij bevooroordeeld is of omdat je slecht presteert. Iemand geeft je positieve feedback omdat hij bang is om je te discrimineren of omdat je het echt goed doet.

Leden van gestereotypeerde groepen zijn geneigd om positieve feedback te wantrouwen: heb ik het echt verdiend of is dit positieve discriminatie? Daardoor voelen deze mensen zich vaak slechter na het ontvangen van positieve feedback en reageren ze er behoedzaam op.  Door twijfel over de motieven van anderen om zich onbevooroordeeld te gedragen, hebben ze na positieve feedback soms meer gevoelens van spanning en onzekerheid dan na negatieve feedback.

Machteloos Bij negatieve feedback kun je je zelfbeeld beschermen door te concluderen dat men bevooroordeeld is in plaats van dat je niet goed genoeg bent. Een vrouw die wordt afgewezen voor een hoge functie, kan bijvoorbeeld zeggen dat ze bevooroordeeld waren tegen vrouwen. Nadeel hiervan is dat terechte negatieve feedback niet herkend wordt, waardoor je er niets van kunt leren. Een ander nadeel is dat zo’n conclusie een gevoel van machteloosheid kan geven: als je eigen groep wordt gediscrimineerd, zal dat altijd zo zijn; daar kun je weinig aan doen. Dit geeft een gevoel van oncontroleerbaarheid dat de meeste mensen heel onprettig vinden.

Misschien komt het daardoor dat leden van minderheidsgroepen (vrouwen, etnische minderheden) in het algemeen geneigd zijn de invloed van stereotypen op beoordelingen van hun prestaties te onderschatten, zo is uit onderzoek gebleken. Terwijl ze het wel goed in de gaten hebben wanneer andere leden van minderheidsgroepen worden gediscrimineerd (vrouwen en leden van etnische minderheden zien dit eerder dan witte mannen), bemerken ze het juist niet wanneer het henzelf overkomt.

Ze wilden gewoon geen man! Alleen voor mensen uit machtige groepen kan het positieve gevolgen hebben om te zeggen dat ze vanwege vooroordelen slecht behandeld zijn. Een man die wordt afgewezen voor een hoge functie, kan bijvoorbeeld zeggen dat vrouwelijke sollicitanten werden bevoordeeld om de achterstand van vrouwen in hoge posities weg te werken. Op die manier kan hij zijn zelfwaardering redden, zonder zich zorgen te hoeven te maken dat hij altijd opnieuw weer met negatieve vooroordelen geconfronteerd zal worden.