Herdenken kan prima zonder religie

Tijdens de herdenkingen van 9/11 maakte burgemeester Bloomberg van New York geen plaats voor een invulling door religieuze leiders. Die onmiddellijk protesteerden dat zij kennelijk niet welkom waren op een louter seculiere plechtigheid. Natuurlijk waren zij van harte welkom, maar alleen niet in de hoofdrollen. Die waren weggelegd voor personen die meer dan alleen een kerkgenootschap vertegenwoordigen.

Gelukkig kiest men in ons land steeds vaker voor de manier van Bloomberg. De officiële herdenking van de slachtoffers in Apeldoorn, 8 mei 2009, vond niet plaats in een religieuze locatie, maar in theater Orpheus en die in Alphen aan de Rijn in het Castellum Theater. Op 21 augustus verzamelde men zich voor de Noorse slachtoffers in het stadion Oslo Spektrum. Op zijn Bloombergs: staatslieden en popzangers.

Helaas vinden echter ook in ons land – dat veel minder godsdienstig is dan de Verenigde Staten – nog velen het vanzelfsprekend dat herdenkingen plaatsvinden in kerken en niet in openbare gebouwen. Dat in perioden van maatschappelijke crises – na de moord op Theo van Gogh – de leiders van godsdienstige organisaties bijeen worden geroepen, met een enkele humanist als excuustruus aan een bijzettafeltje. Veel Nederlanders zijn zelfs niet eens humanist, die zijn niets, zoals ik. Een overheid behoort ook deze bevolkingsgroep binnen te sluiten. Wanneer zij bijvoorbeeld spreekt van een ‘multireligieuze samenleving’ negeert zij niet alleen abstract haar eigen demografische informatie, maar ook concreet een groot deel van de samenleving.

De versmade Amerikaanse godsdienstige diva’s creëerden ook een valse tegenstelling en sommige media namen die over via de sensationele toon waarop zij berichtten dat de Amerikaanse president – tegen de ‘atheïstische’ sfeer in! – Psalm 46 voorlas.

Maar die psalm is niet alleen van joden en christenen, evenmin als de sonnetten van Shakespeare alleen van Engelsen zijn. Het is een fraaie en boeiende literaire tekst, die bovendien een ondubbelzinnig anti-oorlogskarakter draagt. Atypisch voor het Oude Testament. Juist het ontbreken van het rituele karakter – geen dominee draagt voor, maar een privépersoon – maakte het mogelijk dat de tekst buiten zijn beperkte religieuze kaders kon treden.

Dezelfde Barack Obama betoogde in zijn inaugurele toespraak, 20 januari 2009: ‘Wij zijn een land van christenen en moslims, joden en hindoes – en ongelovigen.’ Dat streepje geeft een scheiding aan, maar sluit niet buiten.

Zo hoort het.