Het belang van de groepsnorm

Wij mensen denken dat we allemaal individuen zijn en dat we ons enorm onderscheiden van anderen, maar alle mechanismen zijn aanwezig om juist precies zo te doen als de ander.

Mensen die zich anders gedragen worden gestraft. Dat gaat zelfs zo ver dat degenen die financieel het meest bijdragen voor hun uitzonderlijke gedrag worden gestraft. Deze week zag ik twee onderzoeken die iets vertellen over het belang van de groepsnorm. Het eerste noem ik even kort. Daarin werd al bij kinderen gekeken hoe zeer ze elkaar en volwassenen imiteren, maar ook hoe zij weer reageren op het geïmiteerd worden. Elkaar imiteren is een vorm van pro-sociaal gedrag en bepaalt hun gedrag al in grote mate. En als we ouder zijn dan controleren we elkaar nog steeds op gedrag dat niet afwijkt. Het is niet de bedoeling dat mensen al te veel afwijken van de groepsnorm. In een onderzoek waarin gekeken werd naar het effect van gulle gevers of gierigaards op de groep, bleek dat zowel de gierigaards als de gulle gevers gestraft werden. Zulke onderzoeken zijn gebaseerd op spelletjes die de proefpersonen spelen en daar mag je duizend vraagtekens bij hebben, maar de uitkomsten zijn wel opvallend en je moet erover nadenken. Het lijkt absurd om degene die het meest bijdraagt aan de groep te straffen, maar er moet toch een reden voor zijn. Zijn de groepsnormen belangrijker dan die van het individu? Bepalen de groepsnormen zonder dat we het beseffen zo sterk ons gedrag? Gaat dat via een gevoel van rechtvaardigheid dat in ons zit? In een bekend onderzoek met twee apen die bananen krijgen, blijkt dat als de andere minder bananen krijgt de aap die er meer krijgt gaat weigeren. Solidariteit of angst om buiten de groep te worden gezet? En als het andersom is? Zijn mensen jaloers wanneer een ander meer bijdraagt dan wijzelf en brengen we die persoon liever terug naar de norm dan zelf meer bij te dragen? Of vinden gewoon dat als iemand meer lijkt te hebben, hij ook maar meer moet doen? In tijden van crisis vind ik dit wel interessante maar ook erg lastige vragen. Zo´n crisis kun je alleen samen op lossen, maar samen is blijkbaar altijd ‘de een wat meer dan de ander’ en ‘wat je ook doet, het is nooit genoeg’. Misschien komen we er niet uit omdat we nog steeds spelletjes aan het spelen zijn en de apen in Den Haag wel het meest van allemaal.

Lees ook Ivan’s vorige bijdrage: Zien mensen in de kroeg er beter uit tegen sluitingstijd?

Volg Ivan Wolffers ook op Twitter Het weetje van zondag: Verbeelding versus waarneming

Het nieuwe boek van Ivan Wolffers is: Het gezonde lifestyleboek