Het eindeloze vervolgverhaal van de kabinetsformatie

‘Waarom zit ik hier?’, vroeg ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers voorafgaande aan zijn zoveelste gesprek met informateur Mariëtte Hamer. Goede vraag. Vele maanden geleden liet Segers na het ‘Omtzigt, functie elders’-debat weten dat hij niet meer met de onbetrouwbare VVD-leider en premier Mark Rutte wilde samenwerken. ‘Daarvoor is er te veel gebeurd.’ Niettemin verschijnt het gristelijke opperhoofd nog steeds trouw op ieder formatie-onderonsje waarvoor hij wordt uitgenodigd. Als hij zou wegblijven was alles in één klap opgelost. Dan zouden VVD en CDA wel gedwongen zijn met PvdA en GroenLinks te gaan regeren en hoorde de kabinetsformatie waarschijnlijk snel tot het verleden. Maar wegblijven doet Segers vooralsnog niet. Wel luidkeels jammeren dat D66-leider Sigrid Kaag zijn partij niet moet, iets wat overigens al lang en breed bekend was.

Nu gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat PvdA en GroenLinks een paar maanden terug ook niet de indruk wekten nog met Rutte in zee te willen. Ze ondersteunden zelfs een motie van wantrouwen tegen hem. Maar ja, dat was toen en nu is nu. De klachten over het chronische geheugenverlies en het wat al te gemakkelijke pragmatisme van de demissionaire premier zijn inmiddels als sneeuw voor de zon verdwenen. Niemand aan de onderhandelingstafel heeft het er althans nog over.

Wat de formatiegesprekken betreft: van afvallers is voorlopig geen sprake. ‘Iedereen zit nog in het mandje,’ verzekerde Rutte woensdag. Ook de ChristenUnie dus, de klaagzangen van Segers ten spijt. De ‘aanzet voor een opzet tot een regeerakkoord’ die VVD en D66 samen in elkaar hebben geknutseld heeft tot dusver niet voor de gewenste duidelijkheid kunnen zorgen. Segers moppert wel dat dit document ‘het verhaal van twee liberale partijen’ is, maar PvdA en GroenLinks zijn er ook nog niet tevreden over. Ze zien het stuk als een basis om verder te praten, maar constateren wel diverse verschillen van inzicht met de opstellers ervan.

Formeel staat zelfs niet vast of het CDA wel wil meeregeren. De christendemocraten hebben meer dan voldoende redenen om dat niet te doen, zoals het geruzie in de partij over de koers, het vertrek van publiekslieveling Pieter Omtzigt en de beroerde stand die de partij in de opiniepeilingen inneemt. Toch deelde partijleider Wopke Hoekstra gisteren wat goede raad uit aan zijn gesprekspartners. Want hoewel hij nog niet hardop heeft gezegd dat hij een rol voor zijn partij ziet weggelegd in Rutte IV leest hij al wel graag iedereen de les. Hoekstra verklaarde onder meer dat het superingewikkelde formatieproces ‘redelijkheid van iedereen’ vraagt en dat hij zichzelf altijd ‘constructief’ opstelt. Wellicht dat Omtzigt over dat laatste anders denkt, maar die kan hem niet tegenspreken want hij zit al vele maanden ziek thuis.

Zo is deze formatie nog altijd niet veel verder dan de dag na de verkiezingen van 17 maart. VVD en CDA willen, zoals iedereen weet, het liefst met de ChristenUnie, D66 wil alleen met PvdA en GroenLinks en die laatste twee partijen willen onder geen beding zonder elkaar. Hoe deze gordiaanse knoop te ontwarren? Er circuleren berichten dat PvdA en GroenLinks bereid zouden zijn zich als één fractie op te stellen, zodat het voornaamste bezwaar van VVD en CDA (‘twee linkse partijen is te veel’) ondervangen wordt. Dat hadden ze dan toch veel beter meteen kunnen doen?