Het gelijk van Marx: disciplinering van het kapitaal is hard nodig

Neo-feodale economen als Milton Friedman zijn ervan overtuigd dat bedrijven er alleen maar zijn om winst te maken. Door deze zogenaamde neoliberale economen is er een nieuwe feodale bovenlaag ontstaan: mensen zo rijk dat de staat en de democratie naar hun pijpen moeten dansen.

Die graaizucht heeft ons nu aan de rand van de afgrond gebracht, zowel op democratisch vlak als op het vlak van ons klimaat en milieu. Dit zijn geen kleine woorden maar het zijn dan ook geen kleine problemen waar ik het over heb. Nu het zichtbaar plastic regent op de Noordpool, de aarde opwarmt en mensen zonder airco de pineut zijn, besluit het kapitaal in al zijn wijsheid dat er meer is dan winst alleen.

De Business Roundtable van Amerika maakte deze maand bekend dat niet alleen het belang van de aandeelhouders maar dat van alle stakeholders (alle maatschappelijk betrokkenen) bij beslissingen moet worden betrokken. Dit lijkt het signaal van een bedrijfsleven dat eindelijk de boodschap heeft begrepen. Dat klopt maar anders dan de meeste burgers misschien hoopvol denken.

Waarom nu opeens een signaal verinnerlijken dat al luid genoeg klinkt sinds 1972, toen het rapport verscheen van de club van Rome (Grenzen aan de groei)? Het is eenvoudig te duiden. De top van het Amerikaanse bedrijfsleven opereert al sinds jaar en dag volgens het adagium: privatize the gains, socialize the losses.

Het eerste gedeelte – privatize the gains – heeft de laatste 40 jaar, sinds Reagan en Thatcher, zijn beslag gehad. Het geld klotst bij de bedrijven over de plinten. Buiten bereik van de burgers en hun democratisch gekozen regeringen.

De verklaring van de Business Roundtable betekent volgens mij dat het Amerikaanse bedrijfsleven nu het signaal afgeeft dat alle kosten die de nieuwe tijd met zich meebrengt, moeten worden doorberekend aan de burger. ‘Socialize the losses’ dus. Dit vooral om te voorkomen dat de rekening van de vervuiling bij hen en hun opgepotte vermogen komt te liggen.

Het is zaak om een groot deel van de rekening van de vervuiling daar neer te leggen waar hij hoort, bij het grootkapitaal. Daartoe dient het kapitaal zeer urgent opnieuw democratisch gedisciplineerd te worden en geherstructureerd. Hoe zouden we dat kunnen doen? Allereerst door opgepot vermogen verkregen door vervuiling (vanaf 1850) terug te halen. Dit geld moet worden ingezet om de aarde te redden. Ook moet de financiële wereld worden geherstructureerd, zodat ze te ten dienste komt te staan van de burger en niet ten dienste van het kapitaal. Ten slotte moet de democratie worden beschermd tegen onevenwichtigheden die door het kapitaal worden veroorzaakt.

Ik roep alle politieke partijen en zeker ook de zichzelf liberaal (en dus anti-feodaal) noemende partijen op hier notie van te nemen en hun programma hierop af te stemmen. Tenzij je terug wilt naar feodale tijden.