Het gevaar van "luisterende" politici

Sinds Pim Fortuyn voor het publiek van Leefbaar Nederland salueerde en “at your service” riep, krijgen politici het verwijt naar het hoofd dat zij niet naar het volk luisteren… Nu doen Kamerleden en ministers van alles om de indruk te wekken dat hun oren wel degelijk open staan. Dat is natuurlijk flauwekul. In een democratie horen ze zélf oplossingen te vinden voor maatschappelijke problemen.

Thorbecke verbood gekozenen min of meer om te luisteren, door in zijn wetten te zetten dat zij hun beslissingen moesten nemen “zonder last of ruggenspraak”. Kan een Parlementariër of een gemeenteraadslid dan zomaar wat aanrommelen? Dat is hem niet geraden want hij wordt terecht geacht te handelen in de geest van zijn kiezers.

Hij heeft tijdens de campagne aangegeven wat voor een beleid er grosso modo van hem verwacht kon worden. Op grond daarvan is hem vertrouwen geschonken. De Nederlandse kiezers zijn verstandig genoeg om te beseffen dat je zonder compromissen en water bij de wijn doen nérgens komt, maar ze verwachten toch dat hun eigen vertegenwoordigers herkenbaar blijven als de personen op wie zij hun stem uitbrachten. Samsom, Dijsselbloem, Plasterk e tutti quanti regeren momenteel niet in de geest van hun achterban en daarom zijn de peilingen voor hen zo rampzalig.

De VVD heeft een vergelijkbaar probleem, zij het in mindere mate. Als Geert Wilders straks naar buiten brengt dat hij ondanks zijn verleden is aangeraakt door de hand van Allah, de barmhartige, de goedertierene, dan overkomt hem hetzelfde.

In een democratie mag je verwachten dat politici zelfstandig handelen maar wel in de geest van hun aanhangers.

Maar luisteren naar het volk? Uit het volk stijgt een kakofonie van opvattingen naar boven. Wie overal islamisering waarneemt, roept iets heel anders dan de bankenhater. Een zogenaamd “luisterende” politicus isoleert uit de herrie een geluid dat hem wel prettig in de oren klinkt. Pim Fortuyn had het in het laatste deel van zijn campagne graag over “normen en waarden”. Dat namen politici van andere partijen met graagte over. Zij beweerden te hebben “geluisterd” en nu was het afgelopen met het “gedogen”.

Gemeentelijke stadswachten houden sindsdien de brave burger in de gaten die bij het kleinste vergrijp een torenhoge boete aan zijn broek krijgt. Je wordt aan het loket weer ouderwets gekoeioneerd want van tegenargumenten is de handhavende overheid niet meer gediend. De oorlog tegen de coffeeshops bezorgt de drugsmaffia een nieuw werkterrein. Allemaal het werk van “luisterende” politici, die voorgaven de stem des volks te hebben vernomen.

Wie ook altijd zogenaamd naar het volk luisterden, waren Hitler en Mussolini. In tegenstelling tot de communisten zijn de fascisten en de nationaalsocialisten er nooit aan toegekomen om een tot in details uitgewerkte ideologie op papier te zetten. Daarvoor gaven zij teveel de voorkeur aan het gevoelsmatige boven het verstandelijke. Toch waren er wel theoretici en die stelden allemaal dat er een soort mystieke band bestond tussen de leider en het volk. Deze luisterde en voelde de volkswil aan. De leider verwezenlijkte de volkswil. Wie hem niet toejuichte, plaatste zich dan ook buiten de maatschappij omdat hij zich verzette tegen die éne machtige Wil waarin leider en volk verenigd waren.

Een belangrijke wortel van dit alles – niet de enige – bevindt zich in het werk van Jean Jacques Rousseau, een der superhelden van de verlichting. Hij muntte het begrip volonté generale , de algemene wil, die volgens hem de basis moest zijn van de staatsmacht. Daar is tijdens de Franse Revolutie al misbruik van gemaakt. Robespierre (van de guillotine) grondvestte zijn terreur op de bewering dat hij “de algemene wil” ten uitvoer bracht. Wat zo’n “luisterende” politicus doet, is een element uit de kakofonie isoleren en daarna beweren dat hij “de algemene wil” ten uitvoer brengt. Besef wat hij in werkelijkheid doet en wantrouw zo’n volksmenner. Stem alleen op iemand van wie je geredelijk kunt verwachten dat hij zelfstandig zal handelen maar wel in jouw geest. Anders kom je van een erg koude kermis thuis.

Volg Han ook op Twitter

Het laatste boek van Han van der Horst is: Nederland, de vaderlandse geschiedenis van de prehistorie tot nu