Het huwelijk van 'links' en 'rechts'

Cabaretier André Manuel meldde ooit dat het gezelliger is een biertje te drinken met een VVD’er dan met een vertegenwoordiger van ‘de linkse kerk’. Beelden, die wellicht voor sommigen waar zijn – het is maar wat je onder gezelligheid verstaat – en vooral: beelden waar je moeilijk los van komt. In een samenleving waarin tegenstellingen op allerlei vlakken weer toenemen is het overstijgen van beknellende en simplistische links-rechts tegenstellingen constructiever dan deze nog verder aan te scherpen.

Het is het zo goed mogelijk verzachten van de harde strijd om de survival of the fittest . Als het goed is, houden ‘links’ en ‘rechts’ elkaar in evenwicht en houden ze daarom net zoveel van elkaar als ze elkaar haten, net als in een goed huwelijk. Wel moet je aan de hand van de maatschappelijke actualiteit de inhoud telkens weer opnieuw uitvinden. Ook nu.

Het drama rond Charlie Hebdo schudde ook de links-rechts tegenstelling op, het creëerde verwarring. Ferm voor vrijheid van meningsuiting zijn lijkt heel links, maar rechts riep het dit keer juist heel hard. Sommigen aan de linkerzijde ook, maar daar leken de geluiden gemêleerder. In de communicatie rekening willen houden met de gevoelens van anderen en daarmee gericht zijn op wat je bereikt met een dialoog in plaats van alles te moeten zeggen wat je denkt, wat is dat? Christelijk? Linkse kerk? Nuance? Overigens: zonder iets af te willen doen aan het drama dat heeft plaatsgevonden.

Het groeiende wij-zij denken, dat momenteel hand in hand gaat met een roep om vrijheid van meningsuiting, waarvoor Elma Drayer 20 februari in de Volkskrant een lans brak, is een groot probleem waarmee onze samenleving te dealen heeft. De feiten wijzen op groeiende tegenstellingen: tussen autochtoon en allochtoon, moslim en niet-moslim, werkende en niet-werkende, rijk en arm, hoog opgeleid en laag opgeleid. Het is een uitdaging aan de politiek tegenstellingen constructief te overbruggen, waarbij het niet of nauwelijks helpt daarover louter stevige meningen te uiten.

Drayer vindt dat je je ferm en comprisloos moet verzetten tegen elke vorm van begrenzing van de vrijheid van meningsuiting. Zij vindt daarin onder andere Salman Rushdie aan haar zijde. Rushdie noemt de tendens van zelfcensuur (is het wel zelfcencuur?) en rekening houden met de gevoelens van anderen: ‘ The But Brigade ‘. Drayer zoekt er nog een goede vertaling voor. Wat is er mis met: ‘Ja, maar…’?

GroenLinks worstelt eerlijk met het spanningsveld tussen zeggen wat je op je lever hebt en de dialoog aangaan met anders-gestemden. Wat win je met je vrijheid als de oren van de ander al dichtgeslagen zijn, omdat die zich beledigd voelt? Is het zo moeilijk om niet te vloeken? Is het echt noodzakelijk om Mohammed af te beelden, als anderen dat als een aanval beschouwen? Wat win je daarmee? Nog meer vrijheid? Ja, maar…

Gezien het feit dat momenteel vrijheid van meningsuiting haast synoniem wordt gesteld met het recht op beledigen wordt het moeilijker, zo niet onmogelijk, om elkaar te vinden en tot een constructieve uitwisseling van denkbeelden, opvattingen en meningen te komen. Daarmee maak je de samenleving zelfs gevaarlijker. Gooit Drayer, en anderen die zich feitelijk radicaal opstellen met hun ‘alles moet gezegd kunnen worden’, niet de mogelijkheid tot verbinding overboord?

Het gaat er om te erkennen wat gaande is en naar oplossingen te zoeken. In Buitenhof zei de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb dat hij leerde van zijn vader, een imam, dat het er altijd om gaat het midden te vinden. Daar vind je de balans, bijvoorbeeld tussen de grondwet en de eigen religieuze overtuigingen.

Sinds de tijd dat GroenLinks in haar campagne uitsprak een ideeënpartij op zoek naar macht te zijn, geldt ook voor ons dat wij met behoud van identiteit de balans willen zoeken om daar de overeenkomsten te vinden. Dat gaat ons prima af in gemeenteraden en colleges van B&W en in veel provinciale staten. Wij hebben stevige opvattingen en verkondigen die ook, maar wij willen nieuwsgierig blijven naar wat anderen tot hun opvatting hebben gemaakt, want wat win je met halsstarrigheid?

Met ons kun je best lol hebben bij een glaasje biologische wijn.

Hester Macrander schreef dit stuk samen met Gertjan Kleinpaste, lid van het partijbestuur van GroenLinks