Het 'I am not a crook' van Nederland

Toch op zijn minst opvallend. Hoewel het zonneklaar is dat Nederland een hub voor fiscale voordelen aan multinationals is, mogen we sinds vorige week het woord ‘belastingparadijs’ niet meer gebruiken. Dankzij een ruime Tweede Kamermeerderheid van onder meer PvdA, VVD en D66 werd een PVV-motie die hiertoe opriep aangenomen. PvdA, VVD en D66: toch partijen waarvan wij dachten dat ook zij weten dat U2, the Rolling Stones of Starbucks geen grote kantoren met banen naar Nederland brengen, maar slechts een postbus bezitten om zo miljoenen aan belasting te ontlopen. Waar gaat het mis? Waarom beantwoorden zij het probleem van belastingontwijking via Nederland met een variatie op de bekende “I am not a crook” uitspraak van Nixon?

Recent onderzoek van de Volkskrant toont aan dat maar liefst 91 van de 100 grootste wereldwijd opererende bedrijven actief zijn in Nederland. Het woord “actief” slaat hier niet op het scheppen van banen, kennis of innovatie, maar op de aanwezigheid van zogenaamde brievenbusmaatschappijen. Firma’s die enkel op papier in Nederland gevestigd zijn en zo belastingontwijking op grote schaal mogelijk maken. In Nederland hebben we maar liefst 23.000 van zulke brievenbusbedrijven.

De politieke ontkenning van de fiscale voordelen die multinationals via Nederland genieten, bijvoorbeeld door het woord ‘belastingparadijs’ in de ban te doen, is schadelijk. Het belemmert de mogelijkheid om de schuldencrisis op een effectieve en sociale manier te lijf te gaan.

Wat is namelijk de praktijk van de huidige aanpak van de crisis? De multinationals van bijvoorbeeld Portugal wijken uit naar Nederland: zij gebruiken de Nederlandse faciliteiten om hoge Portugese lasten – opgelegd door Europa in ruil voor financiële steun – te ontwijken. Vorig jaar bleken 19 van 20 grootste Portugese multinationals hun brievenbus naar Nederland te hebben verplaatst. Belasting die niet meer in Portugal wordt betaald. Belasting die dus niet op de Portugese begroting terugkomt. Ontweken via een Nederlandse brievenbus, bijgepast door onder andere de Nederlandse belastingbetaler.

De Europese Commissie schat dat overheden in de EU jaarlijks 1.000 miljard euro mislopen door belastingontwijking en belastingfraude. Dat is meer dan Spanje, Griekenland, Portugal en Ierland samen aan financiële steun hebben ontvangen. Zolang we onze ogen sluiten voor de miljarden die op deze manier bij multinationals blijven liggen, worden burgers onevenredig hard getroffen door de bezuinigingen die overheden in heel Europa moeten nemen. In Griekenland en Spanje is meer dan de helft van de jongeren werkloos. Een generatie die opgroeit zonder perspectief. Zij zijn de dupe van belastingparadijs Nederland. Zij betalen ook een hoge prijs voor de belastingontwijking door multinationals.

Wat ons betreft moet de bestrijding van belastingontwijking in Europees verband prioriteit krijgen bij de aanpak van de schuldencrisis. Op dit moment spelen bedrijven landen tegen elkaar uit.  Alleen met meer Europese samenwerking op belastinggebied, kan er een einde komen aan deze situatie. Daarom willen wij toe naar één Europese vennootschapsbelasting met een gemeenschappelijke grondslag en een minimum tarief.

Dat betekent wel dat de Europese samenwerking op belastinggebied een grote stap vooruit moet maken. De unanimiteit van alle 27 landen die nu is vereist, frustreert daadkrachtig optreden. Europese wetgeving tegen belastingontwijking moet niet langer door een enkel land kunnen worden geblokkeerd. Vooralsnog zijn de meeste politieke partijen in Nederland niet bereid om dit vetorecht op te geven. Ook de SP en de PvdA niet, die daarmee de aanpak van belastingontwijking tot nu toe enkel lippendienst bewijzen.

Dat Europese daadkracht noodzakelijk is, betekent niet dat Nederland kan wachten met de aanpak van haar belastingparadijs. Zo heeft GroenLinks voorstellen gedaan om een maximale termijn te stellen aan het fiscaal voordeel voor brievenbusmaatschappijen als geen economisch meerwaarde (zoals werkgelegenheid) wordt gegenereerd. Deze voorstellen kunnen niet op steun van SP en PvdA rekenen, omdat zij wijzen naar Europa. Zo komen we in een vicieuze cirkel: een nationale aanpak van belastingontwijking wordt afgewezen omdat partijen het Europees willen regelen, maar een Europese aanpak wordt bij diezelfde partijen bezwaarlijk gevonden omdat zij te sterk hechten aan hun vetorecht.

Als vrijwel alle partijen het erover eens zijn dat de oplossing voor belastingontwijking in Europa ligt, zouden zij daar ook met volle overtuiging voor moeten kiezen. De trage vooruitgang in de aanpak van belastingontwijking kost immers publieke miljarden die keihard nodig zijn om de schuldencrisis op een eerlijke manier te overwinnen. Partijen als D66 of PvdA kunnen hun energie beter steken in het aanpakken van deze misstand, in plaats van het woord belastingparadijs te verbieden.

Jesse Klaver schreef dit artikel met Bas Eickhout, Europarlementariër voor GroenLinks