Het is rechts, mensen, niet wij

Zo gaat de tijd voorbij. Woede en verdriet vlakken af met elke nieuwe dag. Boos worden is makkelijk, boos blijven is de kunst. De vreugde van ooit reist ook niet mee naar het volgend jaar. Het menselijke vermogen tot herstel, zich hervatten en doorgaan, helpen ons om te vergeten en over te gaan tot de orde van de dag. Verleidelijke nieuwe vreugdes treden telkens weer op. Gelukkig. Maar helaas ook de nieuwe pijn waarvan de oorzaak uit het verleden dateert en nooit, of onvoldoende is aangepakt.

“De toeslagenaffaire heeft niets te maken met een ongelukje”, vindt hoogleraar staatsrecht en voormalig ombudsman Alex Brenninkmeijer. In het Nederlands Juristenblad pelt hij de ‘Haagse bubbel’ en haar ‘cultuurgemeenschap’ af, brengt hij de oorzaken en gevolgen in chronologisch verband en sluit af met een aantal aanbevelingen.

“Iedereen is verantwoordelijk, niemand is verantwoordelijk”, zo vat hij het systeemfalen samen, ook door te zeggen dat “in een bepaald opzicht het systeem zelfs ‘perfect’ werkte, in die zin dat over een periode van jaren van kabinet tot kabinet de politieke doelstelling van harde fraudebestrijding –niets ontziend – gerealiseerd werd.”

Over ingeslepen overheidswantrouwen jegens haar burgers zegt meneer Brenninkmeijer het volgende: “De meeste burgers zijn te vertrouwen. De tragiek is dat dat minder geldt voor de overheid zelf (zie decentralisatie Jeugdzorg, Groningen, CBR, uitvoering door UWV, SVB en andere toeslagenaffaires, enz.)”

En toen dacht ik, verrek, wij hebben echt een groot probleem, en, lossen we het op door het naar het huis sturen van een aantal koppen? De smet heeft namelijk niet alleen de huidige hoge laag aangetast, de smet komt voort uit de fundering. En zal blijven. Ook als sommige koppen rollen.

De draak en al zijn koppen Alles begon zo’n beetje in 2010. Of in onze hoofden zeker al eerder, maar met Rutte I is de harde aanpak van frauderende burgers geformuleerd in het coalitieakkoord en gauw daarna in wetten en uitvoering. Het minderheidskabinet van VVD en CDA trad op 14 oktober 2010 aan dankzij de gedoogsteun van de PVV. Samen schreven zij “de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving” die in juli 2012 alleen door SP, PvdA en Partij voor de Dieren NIET werd gesteund.

Opmerkelijk in die periode is de toon. In het kader van deze wet heeft de PVV deze twee moties ingediend:

Racisme en discriminatie hadden al entree gemaakt in de Haagse politiek, vrijwel niemand meer die de vragen stelt of zulke moties in strijd zijn met het Artikel 1 van de Grondwet en of ze überhaupt als zodanig ingediend en behandeld mogen worden.

Het pijnlijke van de eerste motie is dat het een grote groep Nederlanders criminaliseert door insinuaties dat er een “grondig onderzoek” nodig is naar de “bijstandsfraude” door “niet-westerse allochtonen”. De meerderheid van de Tweede Kamer heeft deze motie verworpen, maar wat hier gezegd werd bleef wel leven en aan alle niet-westerse Nederlanders kleven.

De tweede motie had als doel om de rechten van immigranten behoorlijk in te perken alleen op grond van het feit dat ze immigranten zijn. Wederom staat dat haaks op Artikel 1 van de Grondwet en onuitvoerbaar zonder allerlei nationale en internationale wet- en regelgeving te schenden. De voltallige VVD-fractie heeft deze motie gesteund. Racisme en discriminatie normaliseren zich meer en meer. Want als een regeringspartij, de meest zichtbare en invloedrijke op dat moment, duidelijk laat weten dat immigranten niet dezelfde rechten mogen (of hoeven te) hebben, maar wel dezelfde plichten, wat houdt dan een werkgever of een huisbaas tegen om dezelfde principes toe te passen? De motie werd verworpen, maar de nasmaak proeven we tot de dag van vandaag, in nog ernstigere vorm dan ooit.

Elk woord over het huidige vijandige klimaat is overbodig. Groeiende afgunst jegens “niet-Nederlanders” uit zich in verkiezingsuitslagen. Sommige partijen dragen de haat uit in alle openheid, zoals de PVV met haar verkiezingsprogramma, anderen doen het in wat fraaiere vorm, bijvoorbeeld door middel van verhalen “uit de spreekkamer van een vrouwelijke huisarts” die meneer Hoekstra “ heel goed kent “. Het is de vreemdeling die ons bedreigt, is een overkoepelende boodschap. Een nieuwe religie. Zelfs de partijen met een prefix Christelijk spannen zich in om “het redden van mensenlevens op de Middellandse Zee strafbaar te stellen “. Arme Jezus. Die schaamt zich dood.

Tegelijkertijd gebeurt er iets in de (liefdes)verhouding tussen de burgers en de politiek. Ondanks allerlei affaires en misstanden, jokkende en frauderende politici met de VVD aan de top , misbruik en zelfverrijking (binnen en buiten de publieke domein), sjoemelen met ledenaantallen, et cetera, komen we niet verder dan de strijd tegen de omvolking van Nederland. De slotzin van Tom-Jan Meeus in zijn analyse van de politiek van 2020 in de NRC lees ik als waarschuwing. “De belangrijkste ontwikkeling van 2020: in de schaduw van majesteit Rutte begon links gevaarlijk veel van een niet-essentiële stroming te krijgen.” En hoe komt dat dan?

De draak met alleen rechtse koppen   Nu de cultuursector systematisch wegbezuinigd is en door corona verlamd, is het podium vrijgekomen voor de politici (en hun gezinnen). Het zijn onze sterren geworden, de BN’ers in allerlei bladen, op allerlei voorpagina’s, aan de tafel van elke show. Politiek als entertainment. Betaald uit onze gemeenschappelijke kas. Immers staan zij allen op de loonlijst van de Rijksoverheid, die als opdracht heeft om de samenleving op een zorgvuldige en verantwoorde manier te organiseren. Elk optreden van onze nieuwe sterren leidt af. Gauw hebben we het over de beroemde huisarts en de verhalen uit haar spreekkamer of Baudets perikelen, en niet over de bron van onze ellende – de neoliberale draak.

Het minst onderbelichte deel van het toeslagenschandaal is juist de hoofdschuldige: “de marktwerking in de kinderopvang, die malafide marktpartijen ruim baan gaf.” Media hebben het er amper over. Het waren dus de frauderende gastouderbureaus! Regelmatig vroegen zij zelf de toeslagen aan, omdat de ouders de eigen DigID-gegevens aan gastouderbureaus gaven vanwege ingewikkelde formulieren. De toeslagen werden rechtstreeks aan de bureaus uitgekeerd en niet aan de ouders. Zij werden zelfs misleid met de zogenaamde vrijstelling van eigen bijdrage. Zo kregen de bureaus hun klanten. En later de ouders de rekening voor hun frauderende praktijken.

Voormalig ombudsman Brenninkmeijer schrijft verder dat “de Belastingdienst voor een groepsgewijze aanpak koos, waarbij het niet om het – al dan niet verwijtbare handelen van individuele ouders ging – maar om alle ouders, aangesloten bij een (al dan niet ten onrechte) als malafide geïdentificeerd gastouderbureau.” Kortom, ouders die aangesloten waren bij een frauderend gastouderbedrijf werden dubbel gestraft: geen kinderopvangtoeslag meer en reeds ontvangen volledig terugbetalen. Hoewel ze dat geld nooit gezien hebben.

Zijn die gastouderbureaus vervolgd jegens fraude? Ik heb daar nergens iets over gelezen.

Hetzelfde geldt voor de malafide praktijken in de zorg, thuiszorg, jeugdzorg, geestelijke zorg. Het zijn sectoren met een gigantische omzet, voor ons steeds duurder en vrijwel onbetaalbaar geworden, voor anderen een lucratieve winstturbine. Het geld dat rolt is van ons. Volkomen onverantwoord uitbesteed. Of in ieder geval niet daar waar wij behoefte en belang aan hebben: de zorg.

Zelfs in de corona-aanpak. De kas lijkt ruimhartig open, onze (kleine) ondernemingen kunnen een beroep doen op de staatssteun, ook om de huur te betalen. Valt het niemand op dat we in feite het vastgoed financieren, dure bedrijfspanden en daaraan gekoppelde BTW? Met miljarden schulden zadelen we volgende generaties op die vermogende pandeigenaars alleen rijker hebben gemaakt, of in ieder geval ontastbaar voor de coronacrisis. Hoe eerlijk is dat?

Verlossing   Is die er wel?

De grimmige koppen van de rechtse draak waaien lachend over onze levens. Door ons te verdelen, heerst de draak vrolijk door. Het aantal koppen groeien als paddenstoelen uit zijn nek. Wachten we op een prins van Oranje, op wit paard, met zwaard en schild? Of gaan wij er alvast iets aan doen?