Het is twee voor twaalf (geweest) in het onderwijs

Een van de opmerkelijkste nieuwsberichten las ik tijdens de zomermaanden in NRC Handelsblad. Daarin werd vermeld dat een team van astronomen aan de Texas State University heeft ontdekt hoe laat het is op het beroemde schilderij ‘Gezicht op Delft’ van Johannes Vermeer. Waar men eerder altijd dacht dat hij het schilderij rond 1660 maakte, is nu bekendgemaakt dat dit op 3 september 1659 om acht uur in de ochtend moet zijn geweest. Aan de hand van onder andere de weerkaatsing van het licht op de bogen van de toren, de berekeningen van de hoek van het licht en de lengte van de schaduwen zijn ze uiteindelijk tot deze conclusie gekomen.

Dit nieuwsfeitje stond in de luwte van alle berichten omtrent het coronavirus het afgelopen jaar. Het leven is ontwricht. En naast de druk op de zorginstellingen en het grotendeels platleggen van de horeca en de cultuursector, schreeuwt ook het onderwijs al geruime tijd om hulp. Dit is enerzijds te danken aan een reeks van opeenvolgende onderwijsministers en staatssecretarissen die de vele onderwijskundige dwalingen eerder zagen als persoonlijk gewin in plaats van constructieve onderwijsverbeteringen. De gevolgen zijn bekend: de kansenongelijkheid groeit verder, de Nederlandse leerlingen lezen en rekenen steeds slechter, de druk is voor zowel de leerlingen als de leraren toegenomen en het lerarentekort zal door gebrek aan (financiële) steun en daadkracht de eerstvolgende jaren onopgelost blijven.

Anderzijds speelt de aanhoudende coronacrisis het onderwijs ook steeds meer parten. In maart werden de eerste drie weken van thuisonderwijs omarmd als tijdelijke oplossing om het virus de baas te worden. Dit bracht met zich mee dat er snel werd geanticipeerd op de mogelijkheden van thuisonderwijs. Van onoverbrugbare hiaten zou zodoende geen sprake zijn. Het liep iets anders. Tot aan de zomervakantie werden de online lessen voortgezet, de eindtoetsen en eindexamens werden volledig van het jaarprogramma geschrapt en de sociale interactie werd beperkter. Dit had behoorlijk wat consequenties voor alle betrokkenen. De werkdruk groeide, er kwam minder zicht op het welbevinden en de zorgen voor schooljaar ‘20/’21 namen door de voortdurende onzekere situatie toe. Eén ding had echter prioriteit: weer fysiek kunnen lesgeven.

Inmiddels zijn we weer zo’n vier maanden verder. Van werken in het (vertr)ou(w)de normaal is nog geen sprake. Naast de zorg om besmettingen te voorkomen groeit de onduidelijkheid en ongerustheid over het vervolg van dit schooljaar. Minister Slob lijkt wederom de grote afwezige in deze fase waarin knopen doorgehakt moeten worden. Reeds in oktober sprak hij over het aanpassen van de normering bij de centrale eindexamens. Maar dat volstaat niet. In deze pandemie is namelijk niemand gebaat bij enkel de kilheid van een verlegde norm of opgewaardeerd cijfer. Leerlingen zijn geen robots. Leraren geen voorgeprogrammeerde lopende banden. Het betreft hier mensenwerk. En mensen komen alleen tot gewenste resultaten wanneer er op een ontspannen manier naartoe kan worden gewerkt.

Daarom pleit ik ervoor om het om te draaien. Laten we onderwijs verzorgen dat voor nu in onze macht ligt en proberen voldoende tijd vrij te maken voor gesprekken met leerlingen, waarbij aandacht voor hun leer- en leefsituatie centraal staat. En durf af te wijken van de jaarplanning, indien er zaken spelen die voorrang vereisen. Want dit is nodig. Niet alleen voor het laten slagen van deze turbulente schooljaren, maar zeker ook voor de toekomst van deze groep leerlingen. Beste Arie Slob, dit betoog is slechts een bescheiden voorzetje. Wij verwachten dat u vóór de kerstvakantie komt met een aanvullend plan en meer duidelijkheid omtrent de rest van dit schooljaar. Want net als op het schilderij van Johannes Vermeer weten we in het onderwijs inmiddels ook precies hoe laat het is: twee voor twaalf.