Het linke, het foute van sjeik Al-Haddad

Vrijdagavond gaf het Amsterdamse debatcentrum De Balie de Londense sjeik Haitham Al-Haddad het podium dat de Vrije Universiteit hem had ontzegd. Aan tafel zaten naast voorzitter Yuri Albrecht de journalist Kustaw Bessems en het GroenLinks Kamerlid Tofik Dibi, die met scherpe en kritische vragen de nieren van de omstreden korangeleerde probeerden te proeven.

Ook de zaal liet zich niet onbetuigd. Buiten de kring van zijn aanhangers, die zich beperkten tot het geven van applaus, ontmoette Al-Haddad veel wantrouwen. Het grootste deel van het publiek kreeg de indruk dat de sjeik voor moslims rechten eiste die andersdenkenden juist moesten worden onthouden. Zo verdedigde hij het verbod op kerkenbouw in Saoedi Arabië met het argument dat het in zijn geheel een soort gewijd land was net als het Vaticaan, waar ook geen moskee kan worden gebouwd. De onuitgesproken conclusie was al gauw duidelijk: het denken van deze man zit vol inconsequenties.

Het tegendeel was het geval: Haitham Al-Haddad was juist uiterst consequent en dat kwam tijdens het hele debat niet zichtbaar genoeg op tafel te liggen.

Wij zijn er in het westen toe over gegaan om de religieuze en de wereldse sfeer van elkaar te scheiden. “Geloven doe je in de kerk” is niet voor niets een staande uitdrukking. Wij geven het religieuze in ons leven de nodige ruimte. We ontlenen er zelfs leefregels aan die voor alle aspecten van het maatschappelijk leven gelden. En onze taal is doorspekt van bijbels jargon. Wij geven bijvoorbeeld de keizer wat des keizers is en aan God wat Gods is. Als we het over religie en samenleving hebben, dan denken we vrijwel automatisch aan de positie van de individuele gelovige.

Al-Haddad hanteert echter een geheel ander denkkader. Hij maakt geen onderscheid tussen het wereldse en het religieuze. Waarschijnlijk weet hij zelfs het verschil tussen beide niet goed te doorgronden. Hij denkt niet aan de gelovige en zijn positie op deze aarde, maar aan de hele samenleving die doordesemd is van Allah en zijn woord, daarvan niet onderscheiden kan worden. Zo vallen maatschappij en ‘oemma’ – het geheel van moslims op deze wereld – samen.

De sjeik verklaarde dan ook dat wie in een islamitische maatschappij van het geloof afviel zich schuldig maakte aan een soort landverraad. Een Brit die dat doet, krijgt ook de doodstraf, wilde Al-Haddad maar zeggen. Binnen zijn denkkader had hij volstrekt gelijk. Wie twijfelt aan Allah, tast het cement van de maatschappij aan. Hoe collectief de sjeik dacht, bleek uit een gedachtenwisseling over het islamitisch familierecht. Geen mens zal een moslim verhinderen naar die regels te leven zolang het maar vrijwillig is.

Ik zou de lui niet de kost willen geven die met drie vrouwen samenwonen, allemaal netjes in de moskee getrouwd. Maar een burgerlijk huwelijk met meer dan één vrouw zit er voor de bruidegom in kwestie niet in, want dat is in strijd met de Nederlandse wetgeving. En als een van de echtgenotes zou ophouden volgens de regels van de sharia te leven, dan kunnen de andere partners er niet de sterke arm bij halen om hem of haar te dwingen. Integendeel zelfs, de politie is er om de vrije uitoefening van de burgerrechten te beschermen tegen geweld en intimidatie van de omgeving in.

Voor Al-Haddad is dit alles een gruwel. Hij zou willen dat familie-sharia ook officieel toegepast kon worden op mensen die dat verkiezen. Dat komt omdat hij geen onderscheid maakt tussen het religieuze en wereldse en bijgevolg geen boodschap heeft aan de scheiding van kerk en staat. Voor hem is het logisch dat het recht niet voor elke burger gelijk is maar afhangt van zijn status en achtergrond. Hij wordt niet als een individu met rechten en plichten gezien maar als onderdeel van een groep aan wie hij zich hoort te conformeren. Eigengereidheid wordt door het staatsgezag afgestraft.

Daarom vertegenwoordigt sjeik Haitham al-Haddad binnen de islam een hoogst onaangename, totalitaire stroming die allereerst gevaar oplevert voor de moslims zelf. In de verhoopte islamitische maatschappij zijn het immers altijd anderen die bepalen wie een moslim is en waarom. Jij zelf bepaalt dat niet. Je zou de laatste zijn. Wie zich niet conformeert aan de enige juiste door geleerden en machthebbers geformuleerde richting binnen de islam, is immers automatisch een afvallige. Wat de consequenties kunnen zijn van zo’n beginsel blijkt uit het lot van de jonge Saoedische journalist, die door anderen als blasfemisch ervaren tweets over de profeet had verspreid. Hij is uitgeleverd aan de autoriteiten en wacht een proces af dat gemakkelijk kan uitmonden in een doodvonnis. De sjeik hoopt op een toekomst waarin conformisme en het aanhangen van de juiste leer noodzakelijk zijn om te overleven.

Er wordt wel eens gezegd dat de islam een achterlijke godsdienst is. Daartoe worden dan types als Al-Haddad als kroongetuige opgeroepen. Waren zulke denkbeelden maar achterlijk. Zij zijn helaas uiterst modern. De islamitische maatschappij die Al-Haddad zich voorstelt lijkt als twee druppels water op de totalitaire nachtmerries van Hitler en Stalin. Ook zij legden hun onderdanen een systeem op waar leven en leer samenvielen. Al-Haddads wereld heeft veel meer met het hedendaagse Noord-Korea gemeen dan met het Mekka in de tijd van de profeet. Denk niet dat hij “de ware” of de “oospronkelijke” islam vertegenwoordigt. Hij gebruikt de Koran en de overlevering als ideologische grondslag voor een moderne eenentwintigste eeuwse dwangsamenleving. Hij wil 1984 met de koran. Dat is het linke, het foute van sjeik Al-Haddad. Daarom mag zijn prediking niet onweersproken blijven.

Bekijk hier het debat.