Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Het nieuwe Turkse secularisme

  •  
12-10-2011
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
118 keer bekeken
  •  
BNNVARA fallback image
Het nieuwe secularisme in Turkije gaat een forse stap verder dan het Amerikaanse model
Vorige maand maakte de Turkse premier Recep Tayyip Erdogan een rondreis door het Midden-Oosten. Tijdens een toespraak in Egypte riep hij nieuwe regeringen in Arabische landen op vast te houden aan een seculier staatsbestel. Dat maakte indruk. Erdogan rekende zo in veler ogen af met de door tegenstanders gewekte indruk dat hij Turkije, naar Iraans voorbeeld, in een islamitische republiek wil veranderen.
In Europa werd verheugd gereageerd op Erdogans pleidooi voor secularisme. Zoals door Helene Flautre, de medevoorzitter van het comité dat een brug vormt tussen het Europees Parlement en Turkije.
Flautre: “Dit is een krachtige boodschap, niet alleen in de richting van islamitische bewegingen, maar ook naar het publiek in de regio. Erdogan sprak zich uit voor secularisme en democratie en bood zo een alternatief voor het Iraanse model. Gezien de bezwaren tegen hem in sommige islamitische kringen, is zijn opstelling dapper en moedig en geen populistische manoeuvre.”
Hosanna Erdogan. Alleen vergat mevrouw Flautre, en met haar vele anderen, dat secularisme langs meerdere wegen gedefinieerd kan worden.
Volgens de algemene definitie houdt secularisme de scheiding in tussen kerk (in dit geval moskee) en staat. Er worden echter verschillende invullingen aan dit beginsel gegeven en omdat die sterk uiteenlopen is secularisme verre van eenduidig. Zo is het er het Franse model, dat ook bekend staat als laïcité. Dit houdt in dat de staat zich via afstand tot het geloof tegen religieuze excessen beschermt. De overtreffende trap is het kemalistische secularisme, dat op volledige staatscontrole van het geloof neerkomt. Deze vorm was tot de komst van Erdogans Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij (AKP) toonaangevend in Turkije. Tegenover laïcité staat het Amerikaanse secularisme. Daarin beschermt de seculiere staat de vrijheid van geloof en wordt religieuze invloed op het openbare leven in ruime mate toegestaan. Een overgang naar een geaccentueerde versie van het Amerikaanse secularisme lijkt de AKP van Erdogan wel wat. Naar verluidt zal de nieuwe Turkse grondwet het zo ook gaan omschrijven.
In verband met het secularisme in die nieuwe grondwet noemen regeringsgezinde kranten in Turkije de in de VS woonachtige Turk Ahmet T.Kuru als inspiratiebron. Kuru werkt voor de Universiteit van San Diego en is schrijver van het boek Secularism and State Policies towards Religion: the United States, France and Turkey, dat onlangs een Turkse vertaling kreeg. Kuru spreekt zich uit voor een krachtige variant het Amerikaanse secularisme, dat hij ‘passief secularisme’ noemt:
In tegenstelling tot de kemalistische en Franse vormen van laïcité, stelt passief secularisme gelovigen in staat God en het geloof in hun dagelijks leven te houden, terwijl rechtvaardigheid voor gelovigen van ander religies gegarandeerd blijft”, Aldus Ahmet T. Kuru.
Daar voegt hij aan toe dat ‘gelovigen aan de hand van passief secularisme invloed kunnen hebben op de publieke opinie en het overheidbeleid, langs wegen die overeenkomen met hun geloof.’ Een groot verschil met het ‘assertieve secularisme’ dat de Turkse Republiek in 1923 kreeg. Met de nieuwe grondwet in het vooruitzicht, lijkt Turkije dan ook aan de vooravond van een ingrijpende transformatie te staan. Vrijheid betekent voor Erdogan en de AKP vooral vrijheid van religie.
Natuurlijk, religieuze vrijheid is prachtig, maar alleen als het zich in een kader van algemene vrijheid bevindt. Wat betreft dat laatste dreigt Turkije onder de AKP af te glijden naar toestanden waarvan het de vraag is of Helene Flautre er uiteindelijk ook blij mee zal zijn. De toekomst werpt zijn schaduw voor zich uit. Neem de gerechtelijke procedures dit jaar tegen uitgevers en vertalers van min of meer erotisch getinte literatuur. Zoals van William S.Burroughs, Chuck Palahniuk en recentelijk zelfs de Franse schrijver Guillaume Apollinaire. Er lopen in Turkije talloze van dergelijke zaken, telkens ter bescherming van minderjarigen, die overigens wel zonder enig bezwaar van de AKP superecht lijkende speelgoedmachinegeweren mogen kopen.
Regeringsgezinde media in Turkije mogen zich dan uitspreken voor het Amerikaanse secularisme, maar boeken van Burroughs, Palahniuk en Apollinaire kunnen in de VS normaal verschijnen. Een eis van een jaar gevangenisstraf voor een cartoonist die het bestaan van God ontkent en religie een leugen noemt, is in de VS bovendien ondenkbaar. Dat dit in Turkije anno 2011 een harde realiteit is, moest cartoonist Bahadit Baruter ervaren naar aanleiding van een spotprent in het tijdschrift Penguen. Het zijn signalen dat het nieuwe secularisme in Turkije een forse stap verder gaat dan het Amerikaanse model. Als het zo in de nieuwe grondwet komt te staan, kunnen de miljoenen vrijheidslievende inwoners, die Turkije naast streng gelovigen eveneens kent, hun borst nat maken.    

Meer over:

opinie, wereld
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.