Het parlement is wilsonbekwaam

Mijn advies voor de democratie is dat burgers de juiste informatie krijgen. Iedereen is vrij een mening te vormen en een politieke partij te kiezen, maar laten we wel zorgen dat de informatie op orde is. Daarom is het niet alleen wenselijk dat het parlement zelf meer onderzoek gaat doen maar ook dat er bij de besluitvorming een grotere rol van wetenschappers komt. Misschien lijkt dat ondemocratisch maar het is juist extra democratisch want het gaat om de kwaliteit van de informatie.

Inderdaad, wetenschappers zijn ook maar mensen. Er zijn prachtige verhalen van verstrooide professoren, of ook pijnlijke verhalen, zoals recentelijk Reinhart & Rogoff die in een excel sheet enkele data vergaten mee te nemen, zie Callewaert op Joop.nl. Maar meer wetenschap is wel beter dan wat we nu hebben. Een grotere betrokkenheid van wetenschappers betekent een groter zelfreinigend vermogen ten aanzien van de informatie. We lossen er de crisis mee op, we pakken de milieuproblemen aan, we krijgen beter onderwijs en zorg, dus we kunnen er per saldo alleen op vooruit gaan.

Onder economische wetenschappers is er nu een discussie over een gedeeltelijke monetaire financiering voor de aanpak van de crisis. Ik verwijs naar Bagio Bossone (Vox EU), Martin Wolf (Financial Times) en mijn eigen artikel Money as gold versus money as water , met hier een Nederlandse samenvatting. Ondertussen zit het parlement te slapen en moet de crisis nog veel erger worden voordat men wakker schrikt.

Nederland heeft nu een wonderlijke politieke situatie. Niet-regeren is natuurlijk ook een vorm van regeren. Je kunt het ook zien als wilsonbekwaamheid. Het kabinet Rutte – Asscher steunt op wisselende meerderheden, en wanneer het kabinet geen meerderheid kan vinden dan schuift men het probleem voor zich uit. De democratisch logische aanpak is een afspiegelingskabinet waarin alle partijen verantwoordelijkheid dragen en waarin er een helder onderscheid is tussen de regering die regeert en het parlement dat controleert. Nu echter is ieder debat in het parlement ook een onderhandeling, waarin partijen ook vrezen buiten de boot te vallen en daarom de regering niet streng controleren. Het navelstaren van Den Haag neemt groteske vormen aan, en ondertussen maakt men het land gek en werkloos.

De goede vraag van Matthijs van Nieuwkerk aan Lodewijk Asscher in de uitzending van 18 april was: Wanneer iemand de oproep van het kabinet volgt om een nieuwe auto te kopen, maar in augustus blijkt dat er toch bezuinigd gaat worden, dan heeft die persoon zichzelf toch in problemen gebracht ? Wie durft zijn geld nog uit te geven wanneer je ziet dat zovelen de inkomenszekerheid ontberen? Het kabinet roept de burgers op om vertrouwen in de toekomst te hebben maar toont dat vertrouwen zelf niet. Met zo’n oproep kan het kabinet straks natuurlijk wel zeggen: “De nieuwe bezuinigingen zijn jullie eigen schuld, dan hadden jullie maar die nieuwe auto moeten kopen.”

En straks gaat het niet meer over 3% maar over 0,5%, omdat in Europa begrotingsevenwicht is afgesproken. Dus er komen nog 18 miljard bezuinigingen aan.

De situatie in Nederland is wonderlijk. Hoe kan het dat één van de rijkste landen ter wereld en een land met een langdurige democratische traditie toch niet in staat blijkt om deze situatie op te lossen ? We vinden het antwoord door afstand te nemen en te kijken naar het probleem over ruimte en tijd. In alle landen en ook in het verleden bestaat er het probleem van de coördinatie van het economisch beleid. In andere landen leidt dat tot grotere armoede dan in Nederland, omdat Nederlanders het nog relatief aardig doen. Maar in de kern is het probleem hetzelfde: in de Trias Politica leidt de scheiding der machten van uitvoerende, wetgevende en juridische machten ertoe dat de informatie steeds gecorrumpeerd raakt.

Ik constateerde dat probleem al in 1990 ten aanzien van de toen al 20 jaar voortdurende massale werkloosheid. Mijn advies was toen een parlementaire enquete, zie de tekst The end of laissez-parler. Sinds 1990 heeft de deregulering van de financiële markten geleid tot een grote stimulering van de vraag, waarin grote kapitalen op zoek gingen naar mogelijkheden voor beleggingen, investeringen en winsten. Sommigen zien dat als aanbodbeleid maar het was ook een stimulering van de vraag. De werkloosheid nam af, maar werd eigenlijk verborgen. Nu deze dwaalweg tot rampen heeft geleid en de financiële markten hopelijk weer gereguleerd gaan worden komt de structurele massale werkloosheid weer aan het licht. Ik adviseer andermaal tot een parlementaire enquête naar de coördinatie van het economisch beleid.

Kijken we dieper terug over de tijd, dan zien we de jaren 30 van de vorige eeuw, met Grote Depressie en communisme en fascisme. Toen faalde de democratie ook, en populistische bewegingen liepen achter hun Grote Leider aan, die het parlement reduceerde tot een applausmachine. Anno 2013 zien partijen als PvdA, D66 en CDA Brussel als hun Grote Leider, waarbij het Nederlands parlement minder macht krijgt en alsof het aldaar in Brussel zo democratisch is geregeld. De VVD laat zich meeslepen als een gillend varken dat naar de slachtbank wordt gebracht, maar laat zich wel meeslepen. Ook de VVD zal later ontdekken dat wanneer de macht aan Brussel is overgedragen, Nederland gewoon belasting moet gaan betalen om de problemen in het Zuiden op te lossen. De VVD-ondernemers die nu al failliet gaan zullen zich afvragen waarom ze in vredesnaam op beroepsoptimist Rutte hebben gestemd.

In al deze gevallen geven de politici hun kiezers verkeerde informatie. Het lijkt me verstandiger dat we de rol van de wetenschap versterken, zodat burgers eindelijk betere informatie krijgen. Dus NEE tegen overdracht van macht aan Brussel, en JA aan overdracht van macht door ieder land aan een eigen nationaal Economisch Hof, waarin eigen wetenschappers toezien op de kwaliteit van de informatie over het economisch beleid. Voor de gerechtelijke macht hebben we in de Hoge Raad nu juristen die het niet altijd met elkaar eens zullen zijn, maar het is een systeem dat beter lijkt te werken dan de feodale willekeur zoals nu nog bestaat ten aanzien van het economisch beleid.