Het rijk van koningin Gorilla

Op 6 september 1887 zag één van mijn grote helden, Alexander Cohen, op de Stationsweg te ‘s-Gravenhage het equipage van Z.M koning Willem III passeren, de overgrootvader van onze geëerbiedigde vorstin, deze lieve vrouw die zich niet kan verdedigen. Hij riep: “Weg met Gorilla. Leve het socialisme. Leve Domela Nieuwenhuis.” Daarop werd hij door een ijverige diender meegenomen naar het bureau, waar deze proces verbaal opmaakte. Een even ijverig Openbaar Ministerie sleurde Cohen voor de kadi wegens majesteitsschennis.

Dat “Gorilla” had te maken met een succesvol anti-monarchistisch pamflet; “Uit het leven van Koning Gorilla”.

Cohen verdedigde zichzelf. In zijn memoires nam hij later een stukje van zijn pleidooi op.

Ik zou wel eens willen weten welke overeenkomst er bestaat tusschen het geëerbiedigde hoofd van onzen gezegenden Staat en een Gorilla. Eilieve, edelachtbare heeren; mijn zoölogische kennis strekt zich waarschijnlijk niet zoo ver uit als die van het Openbaar Ministerie, maar toch meen ik mij te herinneren dat het apenras zich hoofdzakelijk van het genus homo onderscheidt, doordien de vertegenwoordigers van het eerstgenoemde ras op vier handen loopen. Dit nu zag ik nooit van Willem III. En het Openbaar Ministerie? Behoort niet de Gorilla thuis in Afrika, het zwarte werelddeel, en ligt niet ons gezegend vaderland, waar, volgens het populaire liedje, ieder “vrij en blij” leeft, in Europa?

Ik smeek het Openbaar Ministerie mijn geringe zoölogische en geografische kennis ter hulp te komen… Zag het ooit een Gorilla in een statiekoets zitten, met een koetsier op den bok die op een met goud omzet rood, ja rood kleedje zat? Heeft het ooit gehoord dat men een aap in een paleis huisvestte, en dat men een paardenstal voor hem bouwde, die honderdduizende guldens kostte, terwijl het volk omkwam in de bitterste ellende?

Deed ooit een aap zijn feestelijken intocht in een stad waar men dan sommen uitgaf aan jenever, om het verknochte volk kunstmatig te begeesteren (huu! wat een germanisme) en tot alcoholische liefdesbetuigingen te dwingen? Zag het ooit – doch waartoe méér? Het zal overbodig zijn nog meer bewijzen bij te brengen om u te overtuigen, indien gij er ooit aan getwijfeld mocht hebben, wat ik niet denk, dat een Gorilla geen koning en allerminst onze nobele, uitstekende koning kan zijn. Door te beweren dat hij beleedigd zou kunnen zijn door den uitroep: “Weg met Gorilla!” beleedigt het Openbaar Ministerie zelf onzen vorst en van dat oogenblik af heb ik en heeft ieder het recht datzelfde Openbaar Ministerie aan te klagen wegens majesteitschennis.

Deze en dergelijke welsprekendheid leverden Cohen zes maanden gevangenis op. Hij ging onmiddellijk in beroep en later in cassatie maar dat leidde alleen maar tot bevestiging van het oorspronkelijke vonnis. Cohen onttrok zich aan zijn straf door de wijk te nemen naar Parijs waar hij  de twee liefdes van zijn leven vond, Frankrijk en zijn levensgezellin Kaya Batut.

Over de aanpak van de Nederlandse justitie oordeelde hij bijna een halve eeuw na dato het volgende:

Wijze regeerders zouden mijne demonstratie – en mijzelven – een voudigweg genegeerd hebben, daardoor mijn daad den stempel van onbeduidendheid opgedrukt, en mijn persoontje, impliciet als ‘quantité négligeable’ beschouwd, in mijn eigen oogen, zoowel als in de oogen van het publiek belachelijk hebben gemaakt. Maar onze heeren en meesters van die dagen waren nièt wijs!

Dit is tevens het beste commentaar op het Utrechtse politierechtertje dat het heeft gewaagd een wanhopige failliete binnenschipper wegens majesteitsschennis te veroordelen tot 90 dagen cel en 80 uur werkstraf. Merk op: Alexander Cohen heeft 130 jaar geleden geen moment in voorarrest gezeten en dat terwijl hij redacteur was van het veelgelezen weekblad “Recht voor Allen”, waarin de monarchie week aan week heftig werd aangepakt. Het arme slachtoffer van de oranjejustitie in het midden des lands heeft 13 dagen in voorarrest gezeten. In een vlaag van mildheid legde edelachtbare hem de rest van de 90 dagen voorwaardelijk op.

Heeft het geruïneerde schippertje een kwaadaardige brochure gepubliceerd waarin hij hare majesteit uitmaakte voor alles wat mooi en lelijk was? Deelde hij pamfletten uit op prinsjesdag? Riep hij leuzen op straat, zoals Alexander Cohen? Nee, hij stuurde alleen maar brieven, waarin hij haar volgens het dagblad Trouw, uitmaakte voor oplichtster en zondaar. Ook vond hij het koningshuis te duur, zeker nu zoveel mensen aangewezen zijn op de voedselbank. Die brieven maakte hij niet openbaar. Ze kwamen pas door de rechtszaak onder de aandacht van het publiek.

De kwestie is nu: wat is er met die brieven gebeurd? Hebben zij het bureau van de koningin bereikt? Dat denk ik niet. Het koninklijk huis wordt immers omgeven door een leemlaag van ambtelijke functionarissen, van knipmessen op twee benen, die de hele familie Oranje Nassau ondanks of misschien juist dankzij hun geflikflooi afschermen van het werkelijke leven. Zo’n akelig vleierstype speelde de brieven door naar de prinsemarij of rechtstreeks naar het openbaar ministerie. Daar durf ik bijna een weddenschap op af te sluiten. Tweede vraag: hoe kon het gebeuren dat deze papieren niet na een kort onderzoek terzijde zijn gelegd, maar hun weg vonden naar Utrecht waar een officier van justitie er mee aan de slag ging? Ik moet nu ineens denken aan de term die Alexander Cohen voor zijn rechters gebruikte: “larf in mensengedaante”.

De brodeloze binnenschipper hield geen fiere toespraak zoals Alexander Cohen. Hij boog ootmoedig het hoofd. Hij had spijt. Een psychiater maakte de vernedering compleet. Hij verklaarde dat de beklaagde zwakbegaafd en verminderd toerekeningsvatbaar was. Het hielp niet. Hij kreeg het ingepeperd. Hij wordt aan het schoffelen gezet.

Hare majesteit heeft slechte dienaren. Ik zal Beatrix’ kersttoespraken over liefde en verdraagzaamheid voortaan met scepsis beluisteren. Niet omdat ik haar integriteit wantrouw, maar omdat die dienaren met hun valse hart ons land omvormen tot een rijk van koningin Gorilla. Met zulke rechters en officieren heb je geen Republikeinse beweging nodig.

Bekijk hier de paardenstal die volgens Alexander Cohen honderdduizenden guldens kostte terwijl het volk omkwam in de bitterste ellende. De Koninklijke Stallen werden voltooid in 1879.