Het sociaal leenstelsel is sloopwerk

Deze week voeren de studenten actie tegen de liquidatie van de basisbeurs en invoering van een “sociaal” leenstelsel. Veel kans op succes maken zij niet. De coalitiepartijen VVD en PvdA staan pal achter deze plannen. Het zal ze zeker lukken om bij de oppositie voldoende steun bij elkaar te sprokkelen.

Protesterende studenten krijgen te horen dat zij zich nergens zorgen over hoeven te maken. Die lening is heel betaalbaar, terwijl het bespaarde geld allemaal wordt geïnvesteerd in het onderwijs. Dat wordt daardoor een stuk beter. Maandagochtend was VVD-Kamerlid Pieter Duizenberg op BNR-Nieuwradio nog met deze bezwering te horen.

O ja? Wordt het onderwijs daarvan beter? Geen mens in Den Haag vraagt zich af waar dat geld dan precies aan besteed zal worden. En hoe het dan de kwaliteit van het onderwijs zal verbeteren of wie daarvan zal profiteren.

Het afgelopen decennium zijn overheidsinvesteringen in universiteiten en hogescholen voornamelijk opgeslokt door de bestuurs- en controlebureaucratie, die zich als een parasitaire schimmel op het lichaam van de instellingen hebben vastgezet. Zeker in het hbo is de kwaliteit van het onderwijs op veel plekken niet gestegen maar gedaald terwijl bestuursbobo’s zich vastgoedkoningen en financiële genieën waanden. Denk ook aan de enorme financiële zeperd die de Vrije Universiteit – ooit een toonbeeld van serieuze wetenschapsbeoefening – met derivaten heeft gehaald. Het geld dat aan de studenten wordt ontnomen, zal zeker in het onderwijs terecht komen. Of het daar een heilzame werking heeft, is tot nader order de vraag.

Dat zonder meer omzetten van de basisbeurs in een lening is een gemakkelijke bezuiniging. Je hoeft er niks voor te veranderen. Het is een kwestie van schrappen en het verzinnen van een fraaie benaming voor je sloopwerk. Je hoeft dan niet na te denken over een alternatief. Evenmin is het noodzakelijk om je te vermoeien met een studie van het verleden om te zien of wel eens ergens een kind met het badwater is weggegooid.

Aan het eind van de jaren zestig was de rijksstudietoelage niet alleen in instrument om kinderen uit de lagere inkomensgroepen een kans op hoger onderwijs te geven, maar om de tegenwoordig zo geroemde en bezongen “excellentie” vorm te geven. Ze bestond voor de helft uit een beurs en voor de helft uit een – renteloze – lening. Die werd óók in een beurs omgezet als de student binnen de voorgeschreven tijd studeerde en ook nog eens uitstekende resultaten boekte. Met andere woorden: je moest als een Thalys door je studie razen en ook nog eens minstens een acht halen. Dat stimuleerde studenten om wérkelijk hun best te doen.

De basisbeurs is in de vorige crisis – die van de jaren tachtig – ingevoerd door minister Wim Deetman om de bittere pil van rentedragende studieleningen te vergulden. Van die rente komen we nooit meer af. Maar het is een excellent idee om studenten in staat te stellen door het boeken van uitstekende resultaten hun beurs terug te verdienen. Dat zal daadwerkelijk een bijdrage leveren aan de vergroting van kennis en kunde bij de afgestudeerden. In tegenstelling tot geld dat vaag in de richting van instellingen voor hoger onderwijs wordt geworpen. Of waarmee hier en daar zo’n zogenaamd centre of excellence wordt gespekt. Want daar zal het wel op neer komen.

Dat sociale leenstelsel is het zoveelste blijk van diepe politieke armoede. Het kenmerkt de coalitie en zeker de PvdA van welke partij je tegen beter weten in toch iets creatievers blijft verwachten.

Maandag kwam ook het nieuws naar buiten dat steeds meer studenten met haast een speciaal hulpbureau inschakelen om hun scriptie snel voor elkaar te brengen. Zij zouden dat onder meer doen om te besparen op hun studietijd en dus hun lening. In een groot artikel laat de Volkskrant een anonieme accountant aan het woord die op deze manier aan de Erasmus Universiteit een acht verdiende. Dat is cum laude. Alleen de hogeschool Windesheim wijst zulke “hulp” bij scripties af. De overige instellingen, waaronder de universiteit van Groningen en Erasmus reageren nogal laconiek op deze gevaarlijke bedreiging voor de kwaliteit van het onderwijs en vooral de waarde van Nederlandse diploma’s en graden voor íedereen. Dat zegt genoeg over hun bestuurders en de geringe mate waarin zij het vertrouwen van het publiek verdienen.

Volg Han ook op Twitter

Het laatste boek van Han van der Horst is: Nederland, de vaderlandse geschiedenis van de prehistorie tot nu