Het stinkt in Brabant

Aan de vele problemen die de uitvoering van de Reconstructiewet met zich meebrengt voor natuur, milieu en volksgezondheid in Brabant, kunnen nu ook ernstige vermoedens van aantasting van de bestuurlijke integriteit worden toegevoegd. In het tv-programma Zembla van 19 maart jl. bleek opnieuw dat de wijze waarop het reconstructieproces is verlopen, flagrant in strijd is met de normen van behoorlijk bestuur.

Boeren kochten dankzij verkregen voorkennis al in 2004 grond aan op locaties die pas in 2005 officieel door gemeente en provincie als landbouwontwikkelingsgebieden werden aangewezen. In Oirschot functioneerde een ambtenaar die door middel van een particulier adviesbureau de agrarische grootondernemers nauwgezet op de hoogte hield van de gemeentelijke plannen en daardoor stelselmatig in strijd met haar geheimhoudingsplicht handelde. In Reusel-De Mierden legde een CDA-wethouder geen strobreed in de weg aan de enorme uitbreidingen van de varkenshouderij van zijn broer.

De zaken die Zembla aan het licht bracht, zijn met talloze andere vermoedens van machtsmisbruik uit te breiden. Van een evenwichtige afweging van belangen is nooit sprake geweest. Vanaf het begin van de uitvoering van de Reconstructiewet en de Reconstructieplannen heeft de machtige belangenorganisatie van de boeren, de ZLTO, een dominerende rol gespeeld. Provincie en gemeenten zijn kennelijk niet in staat geweest voldoende tegenwicht te bieden.

Integendeel, het provinciebestuur stond toe dat in de reconstructiecommissies, belast met de aanwijzing van de inmiddels beruchte Landbouwontwikkelingsgebieden, de ZLTO oververtegenwoordigd was. Ook in de klankbordgroepen, waarin een enkele burger zitting had, domineerde de ZLTO. Eerlijke en open informatie over de vergaande vernietiging van het Brabantse platteland door de aanwijzing van (indertijd nog) 51 LOG’s, werd nooit aan de bevolking verschaft. Burgers die in verzet kwamen tegen deze vernietiging van hun landschap en leefklimaat, vonden geen enkel gehoor bij het openbaar bestuur. De indruk ontstond dat met name CDA-bestuurders volkomen onderhorig waren aan de dictaten van de ZLTO.  

De initiatiefnemers van het Burgerinitiatief Megastallen-nee menen dat er alle aanleiding is om een provinciale enquête in te stellen naar de gang van zaken rondom de reconstructie van het Brabantse platteland. De uitvoering van de Reconstructiewet en de Reconstructieplannen betreft de grootste bestuurlijke operatie die ooit in Brabant heeft plaatsgevonden. Alleen al daarom had het democratisch gehalte van deze operatie optimaal gewaarborgd moeten zijn. De reconstructie is inmiddels op een bestuurlijk fiasco uitgelopen.

De burgers hebben honderden miljoenen aan belastinggeld zien verdwijnen. Ze hebben moeten ervaren hoe hun landschap in enkele jaren tijd werd vernietigd door een tomeloze uitbreiding van megastallen, ook in gebieden waaruit ze juist hadden moeten verdwijnen. De burgers moesten accepteren dat de natuur, de lucht en het grondwater steeds verder werden aangetast door de emissies van de intensieve veehouderij. Zelfs de gezondheidsbelangen van de Brabantse burgers en hun leefklimaat werden stelselmatig verder ondermijnd.

Nu steeds duidelijker begint te worden dat het gehele reconstructieproces van meet af aan doortrokken is geweest van belangenverstrengeling en zaken die het daglicht niet kunnen verdragen, zijn naar de mening van het Burgerinitiatief genoeg gewichtige redenen aanwezig om een provinciale enquête in te stellen. In een dergelijk onderzoek – vergelijkbaar met een parlementaire enquête – kan een door Provinciale Staten aangewezen commissie getuigen oproepen en deze onder ede verhoren. Een dergelijk onderzoek heeft bovendien als voordeel dat het oppervlakkige evaluatierapport dat onderzoeksbureau Royal Haskoning op verzoek van Provinciale Staten heeft uitgebracht, meteen in de gebruikelijke la kan verdwijnen.

Alleen openbare hoorzittingen en het onder ede horen van getuigen kunnen, aldus het Burgerinitiatief, het geschonden vertrouwen van de Brabantse burgers in de provinciale en gemeentelijke democratie herstellen. In afwachting van de uitkomsten van dat onderzoek, zou geen enkele vergunning voor uitbreiding of nieuwvestiging van intensieve veehouderijen mogen worden verleend.

Het door de provincie steevast aangevoerde argument dat de overheid gewekte verwachtingen moet honoreren en dus verplicht is om in die gevallen vergunningen te verlenen, verliest in het licht van de door Zembla onthulde feiten zijn gelding. Want indien in een provinciale enquête komt vast komt te staan dat er inderdaad frauduleus is gehandeld, vervalt elk recht op een vergunning of schadevergoeding. Afhankelijk van de uitkomsten van de provinciale enquête kan vervolgens strafrechtelijke vervolging van de betreffende agrarische ondernemers, bestuurders en ambtenaren worden ingesteld.

Volgens de leden van het Burgerinitiatief kan verdergaande sociale splijting tussen boeren en burgers, en verdergaande vernietiging van het Brabantse landschap alleen worden voorkomen indien de meststal van het reconstructieproces volledig wordt schoongeveegd. Het Burgerinitiatief doet daarom een dringend beroep op de leden van Provinciale Staten een onderzoekscommissie in te stellen die deze taak op zich neemt. 

Dit artikel is geschreven door Sonja Borsboom, Jeanne Stoks, Trudy Sas, Marc Mulders en Roland Pessers, namens het burgerinitiatief Megastallen-nee.