Het Turkse referendum gaat tot in de haarzakjes

Voor een raadsel stond ik in Istanbul. Op de Istiklal-winkelstraat zag ik telkens mannen met vreemde rode plekjes en verband op hun hoofd. Ik had geen idee en veronderstelde zelfs even dat ik leden van een bizarre sekte had gesignaleerd.

Tot de dag waarop ik met een kennis in de lift van een ziekenhuis stond. Daar stond er weer een, maar mijn kennis loste het raadsel op. Deze mannen hadden haar laten implanteren. Ik kon me wel voor het hoofd slaan dat ik daar niet aan dacht.

Istanbul kent een florerende haarimplantatie industrie. Van heinde en ver komen mannen naar de Turkse metropool om zich van een nieuwe, weelderige haardos te laten voorzien. Vaak zijn ze afkomstig uit Arabische landen. Ze zijn dan een paar dagen in Istanbul en grijpen de gelegenheid aan om er een toeristische tripje van te maken.

Terwijl de een gebukt gaat onder een kale kop heeft de ander juist een minderwaardigheidscomplex door overbeharing. Er wordt gezegd dat Turken en andere volken in de regio vergeleken met Europeanen bovengemiddeld behaard zijn, maar ik denk dat het wel meevalt. Donker haar valt nu eenmaal meer op dan lichter.

Hoe dan ook, veel zwaar behaarde Turken willen van dat haar af en een doeltreffend middel daartoe is laser-epilatie. Dat is geen echter geen techniek zonder risico’s. Wordt het verkeerd gedaan dan kan het leiden tot brandwonden, infecties en andere problemen met de huid. Dat wilde voorheen nog wel eens gebeuren wanneer schoonheidsspecialisten en kappers knullig met de laser aan het ontharen sloegen. Daarom drongen huidartsen aan op een wet waarin alleen ziekenhuizen en erkende klinieken laser-epilatie mochten toepassen.

Die wet kwam er een jaar of tien geleden. Onlangs werd die echter vervangen door een nieuwe wet, waardoor schoonheidsspecialisten en kappers wel weer bevoegd zijn tot laser-epilatie. Die wet kwam er onder de noodtoestand. Wie denkt dat die er alleen is voor veiligheid en dergelijke heeft het mis. President Erdogan grijpt er naar hartenlust naar, om er zonder democratische rompslomp allerlei wetten doorheen te kunnen jassen die hem van pas komen.

Erdogan tekende de wet over laser-eplilatie persoonlijk tijdens een evenement dat ‘Voor een mooi Turkije, natuurlijk, ja’ als naam kreeg en live op tv werd uitgezonden. Daar was te zien hoe het controversiële staatshoofd werd toegejuicht door joelende schoonheidsspecialistes. ‘Evet’ (ja) riepen ze in koor, waarmee ze er geen twijfel over lieten bestaan dat Erdogan komende zondag op hun kan rekenen bij het referendum, waarbij beslist gaat worden over de invoering van het door hem begeerde presidentieel systeem.

Door de schoonheidsspecialistes tegemoet te komen begaf Erdogan zich op een in religieus opzicht enigszins drassig gebied. De islam verbiedt ontharen weliswaar niet, maar het tonen van het lichaam aan een vreemde blijft hier altijd lastig. Voor Erdogan geldt echter dat iedere ja-stem er een is, dus ook als die van een schoonheidsspecialiste komt.

Erdogan weet niet zeker of hij kan vertrouwen op een voor hem gunstige uitslag bij het referendum. Het is onzekerheid alom. Waar de laatste weken de meeste overeenstemming over bestond was dat veel stemmers hun keuze nog moesten bepalen en dat het heel goed een nek-aan-nek race kan worden.

Een aantal peilers geeft nu weliswaar ‘ja’ aan, maar er wordt aangenomen dat de door Erdogan en zijn Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) opgetrokken atmosfeer van angst rond het referendum de omstandigheden beïnvloedt waaronder gepeild wordt.

Peilingen vinden vaak telefonisch plaats, maar veel Turken in het nee-kamp vrezen afgeluisterd te worden en er wordt verondersteld dat zij om die reden niet voor hun ware mening uit te komen tegenover peilers. Of dit in Erdogans nadeel zal uitpakken valt echter ook niet met zekerheid te zeggen.

De onzekerheid verklaart waarom Erdogan meer dan ooit tevoren tot het gaatje is gegaan met campagnevoeren. Daarbij kent hij voor iedere doelgroep een specifieke benadering. Zoals hij schoonheidsspecialistes paaide met het recht om de laser hanteren, zo voelde hij zich ten aanzien van twijfelende islamisten geroepen om het hiernamaals in stelling te brengen.

‘Riskeer je eeuwige leven niet door nee te stemmen’, zei hij vorige week. Met andere woorden, wie geen ja stemt kan de hemel schudden. Ik ben geen islamoloog, maar kan me voorstellen dat de wetten van de islam het niet toe staan om het leven na de dood in een politieke context te misbruiken. Een lid van een islamitische beweging, die in Turkije bekendstaat als de ‘antikapitalistische moslims’, vond in ieder geval dat Erdogan zijn boekje ver te buiten was gegaan en benadrukte dat het alleen aan Allah is om te bepalen of iemand wel of niet naar de hemel gaat.

De door Erdogan op gang gebrachte massahysterie gaat echter zo ver dat er onder zijn sympathisanten ongetwijfeld velen zijn die vinden dat zelfs de regels van de islam ondergeschikt zijn aan zijn woorden. Ik verwacht dat Erdogan het presidentieel systeem zondag gaat binnenslepen. Dat doe ik al een tijd, maar het gevoel is niet minder geworden. Ik ben daar een weddenschap met een van ‘nee’ overtuigde kennis over aangegaan.

Kan me niet herinneren dat ik eerder zo vurig hoopte op het verliezen van een weddenschap…