Het verschil tussen 7/22 en 9/11

Nu het stof van de aanslagen op 22 juli een beetje is neergedaald, valt op dat het Europese politieke landschap nauwelijks veranderd lijkt te zijn. Veel politici, van premier Jens Stoltenberg tot Geert Wilders, zeggen dat we ons niet moeten laten beïnvloeden door de aanslagen. Dat is een enorm contrast met de aanslagen van 11 september 2001, toen de hele Amerikaanse politiek eensluidend riep “this changes everything”. Dat was een overdreven reactie, en de gevolgen waren niet te overzien. Maar in 2011 zijn juist de risico’s van onderschatting groot. Terwijl nu al duidelijk is dat er belangrijke politieke lessen te leren zijn.

Maar deze verschillen zijn geen rationele verklaring voor de totaal verschillende reacties. De aanslagen van 11 september leidden onmiddellijk tot de invasie van Afghanistan en maakten de invasie van Irak mogelijk. In het binnenland volgden harde maatregelen, zoals de autoritaire USA Patriot Act en strenge veiligheidsmaatregelen op en rond vliegvelden. De schuldenlast die de VS op zich namen om de oorlogen te betalen houden een direct verband met de eerste kredietcrisis in 2008 en vooral ook de tweede in 2011.

“Everything changed on 9/11”, maar de aanslagen vertelden ons niets wat we niet al wisten. Al Qaeda had in 2001 al een lijst aanslagen tegen Amerikaanse doelen op haar naam staan, die steeds minder op soldaten gericht waren en steeds meer op burgerslachtoffers. Tien jaar eerder was er al een (net) mislukte poging geweest om het World Trade Center op te blazen, en Bin Laden greep iedere kans aan om te zeggen dat hij Amerika in het hart ging treffen. En de Amerikaanse regering wist heel goed dat er trainingskampen bestonden voor antiwesterse terroristen in Afghanistan; die kampen hadden ze immers zelf opgezet. Er was dus geen rationele reden voor de enorme politieke reactie die volgde op 11 september.

In het Europa na 22 juli 2011 heerst terechte schok, maar ook politieke stilte. Oproepen om de aanslagen niet voor politieke doeleinden te gebruiken (en dus ook de kritiek op Cohen van het CDA) zijn onlogisch, want de aanslagen van 22 juli zijn 100% politiek in hun bedoeling, gevolgen en te leren lessen. Als we die lessen aan ons voorbij laten gaan, een taboe instellen op 7/22 en geen maatregelen nemen, lopen we grote risico’s voor onze veiligheid en politieke bestel.

Wat zijn die lessen? Na iets meer dan 2 weken lijkt het volgende duidelijk te zijn geworden: * Er bestaat nu in heel Europa (niet alleen in Nederland) een ideologie die moslims als het grootste gevaar voor onze vrijheid en veiligheid ziet, en “links” als handlangers van moslims * Deze bedreiging wordt zo serieus genomen, dat de volgelingen van deze ideologie denken en praten in termen van strijd en oorlog * De volgers van deze ideologie (ook Breivik) hebben een sterk netwerk, zowel bovengronds (“Fjordman”, English Defence League, Pamela Geller) maar ook ondergronds (neonazi’s) * Minstens 1 lid van deze netwerken is bereid tot extreem en destabiliserend geweld * Geert Wilders is (veel meer dan we ons in onze Nederlandse bescheidenheid realiseerden) de meest zichtbare en radicale islamhater in de Europese politiek * Wilders weigert ondanks dit alles zijn achterban in toom te houden of zijn toon te matigen, en heeft er zelfs met “haatpaleizen” een schep bovenop gedaan * De fluwelen behandeling van Wilders door bijna de gehele Nederlandse politiek heeft zijn taal en achterban niet gematigd, een moreel vacuum gecreëerd en zijn prestige ook internationaal verhoogd * Nederland is een baken van hoop voor een terrorist geworden, en een gidsland op het gebied van mensenrechten. Vroeger voor, nu helaas tegen.

Als al deze lessen inderdaad standhouden, dan zijn er belangrijke politieke conclusies te trekken. In de eerste plaats is er natuurlijk een serieus risico dat er meer bloedige aanslagen zullen volgen. In de tweede plaats zijn niet alleen overheidsdoelen of moslims in gevaar, maar waarschijnlijk ook iedereen die als “links” deelneemt aan het openbare debat. En ten derde is er nu een heldere politieke scheidslijn: je bestrijdt moslims, of je bestrijdt haat en geweld.

Die politieke conclusies maken concrete maatregelen noodzakelijk. Het spreekt vanzelf dat ook de Nederlandse politiek zal moeten zoeken naar manieren om het verkrijgen van vuurwapens en bomonderdelen (kunstmest) zo moeilijk mogelijk te maken voor terroristen. Ook lijkt meer aandacht vanuit de AIVD voor potentiële rechts-extremistische terroristen verantwoord (wat niet makkelijk zal zijn voor de politieke partners van Wilders). Het Openbaar Ministerie zou meer aandacht kunnen hebben voor de duizenden dagelijkse hatelijke, discriminerende en bedreigende posts op Internet, bijvoorbeeld op verzamelplaatsen als De Telegraaf en Elsevier. Als er nog meer slecht nieuws volgt (bijvoorbeeld dat Breivik gefinancierd werd door “bovengrondse” organisaties), zullen extra maatregelen nodig zijn.

Maar de belangrijkste bijdrage die de politiek kan leveren is de kant kiezen van tolerantie en vreedzaam samenleven. Van Wilders kunnen we niet verwachten dat hij bijstuurt. Maar links kan de vaak flauwe en onnuttige islamkritiek (“moslims zijn een probleem” of “hoofddoeken zijn uit de oertijd”) nu op een hoger plan tillen. En premier Rutte moet gehoor geven aan de oproep van Alexander Pechtold, want zwijgen is nu toch echt toestemmen geworden. Zijn positie is natuurlijk heel moeilijk, omdat ook de VVD migrantonvriendelijk is en de politieke partner van Wilders. Maar als hij nog een klein beetje trouw wil blijven aan de rol van een premier en de liberale geschiedenis van zijn partij, zal hij Wilders nu moeten veroordelen, maatregelen aankondigen tegen extremistisch geweld, en mensenrechten en nedermoslims publiekelijk omarmen. Als hij dat niet doet weten we eindelijk helder waar deze vriendelijke en nette man echt voor staat.