Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Het waarom van de ombudsman

  •  
02-01-2010
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
56 keer bekeken
  •  
BNNVARA fallback image
Bij de oprichting van het programma de ombudsman in 1969 was een van de doelstellingen om ‘de machteloosheid te doorbreken’ van mensen die niet meer geloofden dat er een oplossing bestond voor hun problemen.
Als iets mensen knakt, dan is het dit gevoel van machteloosheid. Nu, ruim veertig jaar later, mag ik vanaf vrijdag 8 januari wekelijks voor de VARA De Ombudsman gaan presenteren. Het motief voor het programma is wat mij betreft onveranderd. Wij willen de machteloosheid doorbreken. We willen mensen laten zien dat er oplossingen bestaan voor hun problemen en we willen ze helpen om weer greep te krijgen op hun eigen bestaan. Maar de politieke en maatschappelijke omgeving is wel ingrijpend veranderd. Na een uitzending over de barre omstandigheden waaronder bejaarden in verzorgingstehuizen leefden, kreeg de redactie in 1969 honderden brieven binnen. Eind jaren zestig waren instellingen nog niet gewoon om rekening te houden met de uiteenlopende wensen van hun cliënten en bewoners. In het afgelopen decennium werd juist alom geroepen dat de klant centraal moet staan en de zorg vraaggericht moet zijn. Ook gedwongen passiviteit van mensen die steun van de overheid krijgen, is taboe verklaard. Mensen worden juist aangesproken op hun eigen verantwoordelijkheid. Helaas steekt de werkelijkheid schraal af bij deze mooie voornemens. Er blijft een enorme kloof bestaan tussen de systeemwereld van de bureaucratie en de leefwereld van mensen.
Wie niet de juiste wegen bewandelt, wie niet past in vooraf bedachte categorieën of wie ten onrechte een etiket krijgt opgeplakt, dreigt te worden gemangeld door de regels. Stelt u zich eens voor dat u een autistische jongere bent die tientallen tegenstrijdige brieven per jaar krijgt waarin steeds een ander bedrag wordt genoemd voor de eigen bijdrage voor de zorg? Hoe moet je dan weten waar je aan toe bent? Of wat dacht u van een bijstandsmoeder die ten onrechte is beschuldigd van fraude en opeens van de wind moet leven. Ze krijgt al snel diverse deurwaarders en incassobureaus op haar nek. Als na een half jaar de gemeente haar fout erkent en de uitkering met terugwerkende kracht overmaakt, zit ze opgescheept met torenhoge schulden van al die incassokosten. Of stelt u zich eens voor dat u rustig onder de douche staat en er opeens zes agenten voor de deur staan om u te arresteren. Ze vertellen u dat u nog 240 dagen de cel in moet. Als u vraagt om een advocaat, weigeren ze dat. Daar heb je alleen recht op als je wordt verdacht van een misdrijf, niet als je al bent veroordeeld! Pas na zes dagen cel blijkt het om een persoonsverwisseling te gaan. In al die gevallen verliezen mensen de greep op hun leven. Als ombudsman wil ik niet alleen misstanden aan de kaak stellen, maar ook oplossingen zoeken. Hoe kan de bijstandsmoeder afkomen van de schulden die ze opliep door de fout van de sociale dienst? Hoe kan de ten onrechte gearresteerde man zekerheid krijgen dat hij binnenkort niet opnieuw opgepakt wordt om iets dat een ander heeft gedaan? Hoe kunnen de autistische jongeren zekerheid krijgen over hun eigen bijdrage?
In deze voorbeelden gaat het om fouten door de overheid. In andere gevallen is het probleem juist de vlekkeloze toepassing van regels waarvan de betrokken burgers de zin niet zien. Neem de man die een persoonsgebonden budget kreeg voor de aanschaf van een scootmobiel. Hij heeft via Marktplaats een gesloten buitenkarretje gekocht. Het is voor hem een veel betere oplossing en de gemeente is duizenden euro’s goedkoper af. Toch is deze creatieve oplossing onacceptabel omdat de regeling voorschrijft dat mensen alleen iets mogen kopen van instellingen die over een inschrijving beschikken van de Kamer van Koophandel! Zo wordt het eigen initiatief hardhandig afgestraft. In dit geval is het niet genoeg om voor de betrokken man een oplossing te zoeken. Hier moet de beknellende regelgeving op de schop. De overheid is tegenwoordig zo bang bedrogen te worden dat ze voor de garantie van rechtmatigheid liever duizenden euro’s teveel uitgeeft.
Hier stuiten we op een groot verschil tussen de overheid van nu en die van veertig jaar geleden. De op zich terechte angst voor misbruik heeft een systeem van georganiseerd wantrouwen in het leven geroepen. Door dit woud aan regels, voorschriften en controles komt er weinig terecht van die mooie belofte om ‘de klant centraal te stellen’. Eigen initiatief staat al snel op gespannen voet met de regels. Wie is aangewezen op steun van de overheid, wordt in een afhankelijke positie gedrongen. Regels die mensen zekerheid moeten bieden, scheppen een Kafkaeske realiteit die juist onzekerheid veroorzaakt. Een systeem dat mensen een steun in de rug moet geven, dreigt mensen machteloos te maken. Tegen deze wrange realiteit wil ik als ombudsman wekelijks ten strijde trekken.
Bekijk hier de website van De Ombudsman.

Meer over:

opinie, media
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.