Het wezen van de PVV

Opnieuw woedt er een debat over het fascistisch gehalte van de PVV. Dat komt door Rob Riemen die op Lowlands over dat onderwerp een soort gastcollege heeft gegeven. Die toespraak was eigenlijk een samenvatting van zijn pamflet “De eeuwige terugkeer van het fascisme”.

Riemen heeft het nu zwaar te verduren. Dat had hij ongetwijfeld verwacht. Wie ook maar in de buurt komt van de beschuldiging dat de Wilders-aanhang het fascisme nieuw leven inblaast, krijgt de wind van voren. Die is het slachtoffer van heftige scheldpartijen. Van een redelijke gedachtenwisseling is geen sprake meer sinds Pim Fortuyn voor het eerst “U demoniséért mij!” kraaide en daar zonder problemen mee weg kwam.

Fascisme en het nationaal-socialisme zijn politieke bewegingen met heel specifieke kenmerken uit een specifieke tijd. Zij kwamen op in landen die zwaar door de Eerste Wereldoorlog getroffen waren. Zij boden een nieuw ordeningsprincipe voor de industriële samenleving met zijn massalegers en zijn massamensen, namelijk een strak georganiseerde staat met gelijkvormige burgers, strak geleid door een dictator die de volkswil intuïtief aanvoelde. In die maatschappij was voor mensen die “anders” dachten, “anders” geloofden of van andere afkomst waren dan de officieel gesanctioneerde burger geen plaats.

De meeste fascistische bewegingen hadden ook denkbeelden over de natuurlijke superioriteit van de eigen groep. In dat sjabloon laat de PVV zich niet persen. Dat is glashelder. Aan de andere kant zijn er wel punten van overeenkomst aan te wijzen, zoals de afkeer van mensen die “anders” geloven. Dit leidt tot het vermoeden dat de PVV en aanverwante bewegingen in het Europa van heden wel loten zijn aan dezelfde stam. Er is dan een verre verwantschap, terwijl de PVV geenszins met de partijen van Hitler of Mussolini gelijk gesteld mag worden.

Wat zijn de bijzondere kenmerken van de PVV? Om te beginnen is dat de strakke interne structuur. Geert Wilders leidt de partij als een bedrijf. Hij is de baas en zijn fractiegenoten zijn employés die moeten gehoorzamen. Dat blijkt ook uit hun gedrag voor de camera’s. Ze volgen nauwkeurig de door Wilders gedicteerde partijlijn. Anders zwaait er wat. Wie het programma van de partij bestudeert, ontdekt dat het voor maatschappelijke misstanden geen oplossingen biedt, maar wel schuldigen en verantwoordelijken aanwijst. Dat is de islam en de linkse kerk die dit paard van Troje juichend de poorten van Nederland binnensleept. Geert Wilders werft stemmers door het publiek een vijandbeeld voor te houden. Hij recruteert geen mensen vóór iets maar tegen iets.

De toon die daarbij wordt aangeslagen, is uitermate hoog. Van een geregelde gedachtenwisseling is geen sprake. Geert Wilders en zijn partij grossieren in verbale intimidatie. Voorbeeld van Wilders zelf: “De islam is het grootste gevaar dat ons land en het hele vrije Westen bedreigt. We hebben teveel massa-immigratie uit moslimlanden en teveel haatpaleizen – Cohen noemt dat geloof ik moskeeën – en allochtonen zijn nog steeds oververtegenwoordigd in de misdaadcijfers. Genoeg is genoeg.”

Dat is geen bijdrage aan een politiek debat. Dat is schelden, dat is diskwalificeren. Niet meer. Samenvattend: de PVV is een autoritair geleide partij onder eenhoofdige leiding. De leider wijst vijanden aan. Hij debatteert niet, maar diskwalificeert en scheldt. Zijn doelwitten zijn “de islam” en “links”. Op grond van deze kenmerken kunnen we de PVV niet fascistisch noemen maar wel rechts en autoritair. Er is immers geen interne democratie. Het woord van de leider is wet. Hij staat daarnaast een rechts beleid voor zoals blijkt uit zijn stemgedrag in de Tweede Kamer en het soort politieke bondgenoten dat hij kiest.

Conclusie: de PVV is een rechts-autoritaire beweging. Als zodanig passen leider en partij in een oude Europese traditie met wortels tot in de achttiende eeuw. Denk bijvoorbeeld aan de politieke denker Joseph LeMaistre die een doodsvijand was van de Franse Revolutie en het liberale denken. De Franse Revolutie zelf had trouwens ook zijn autoritaire tendensen. Niet voor niets ontaardde ze in een autoritair keizerrijk. Het schelden in plaats van argumenteren is ook al een kleine twee eeuwen een vaste begeleider de politiek.

Het ziet ernaar uit dat het PVV een nieuwe loot is aan deze stam. Ze  vertegenwoordigt een rechts-autoritaire tendens in de politiek. Als zodanig vormen Wilders en de PVV een bedreiging voor de pluriforme maatschappij. Daarvoor hoef je geen beroep te doen op het fascisme. De partij is zo al onaangenaam genoeg.