Het zwarte scenario waar we van wegkijken

Mark van Vlugt, hoogleraar evolutionaire psychologie aan de Vrije Universiteit, vreest voor de geestelijke volksgezondheid als het straks komt tot een tweede lockdown, zo meldt NRC. Hij raakt daarmee aan een wezenlijke vraag die niemand op deze manier durft te stellen, vooral niet op het Binnenhof. Kan Nederland een tweede lockdown overleven? We zien dat niet onder ogen omdat we te veel van ons zelf overtuigd zijn. Meer dan ooit voelen we ons met al onze kennis, onze technologie en organisatievermogen de heren van de schepping. We kunnen niet verliezen. De Titanic is onzinkbaar.

De eerste lockdown heeft al een economische crisis veroorzaakt zonder weerga. De ravage is alleen maar te vergelijken met de gevolgen van een oorlog, weten ze op het Centraal Bureau voor de Statistiek. Daarom gokt Nederland nu op het indammen van uitbraken zolang ze nog klein zijn. Met waakzaamheid snijden we corona de pas af. Zolang er geen vaccin of snel werkend geneesmiddel is, gebruiken we het middel van de quarantaine. Hier en daar blijven verdachte families veertien dagen thuis terwijl de maatschappij met enkele restricties gewoon functioneert.

Alleen, daar komt te weinig van terecht. Om dat voor elkaar te krijgen moet je mensen op de dag van de test al de uitslag kunnen geven waarna acuut het onderzoek naar de contacten begint. De GGD blijkt dit alles niet in de vingers te hebben. De bevolking wordt intussen gerustgesteld met het mondkapjeswezen. Vanaf vandaag valt de corona-app te downloaden. Waarschijnlijk zouden heel veel mensen dat toch hebben geprobeerd. Nu zullen velen dit nalaten omdat minister Hugo de Jonge de quarantaine wil omzetten in een soort huisarrest. Wie een aanwijzing krijgt om thuis te blijven, is straks strafbaar als hij of zij er even tussenuit knijpt om een brood te halen. Over hulp bij dit soort dagelijkse problemen of een financiële compensatie bij gederfde inkomsten, heeft alleen het oppositionele kamerlid Lilian Marijnissen zich uitgelaten. Daar koop je letterlijk weinig voor. Het inmiddels beruchte vluchtgedrag van de regeringspartijen rond de motie om de salarissen in de zorg te verhogen, spreekt boekdelen.

Overal ter wereld waar lockdownachtige maatregelen werden losgelaten, stak het virus opnieuw de kop op. Dit weekend sloot Italië alle discotheken. In Spanje en Frankrijk zijn  beperkende maatregelen van kracht, voorlopig nog regionaal maar het aantal getroffen regio’s groeit. Datzelfde geldt voor het aantal landen en streken waar Nederland een negatief reisadvies tegen uitvaardigt. Tegelijk zijn we tegenwoordig al blij als het aantal dagelijkse besmettingen beneden de zeshonderd blijft.

Een nieuwe lockdown, ook een intelligente, maakt in economische zin het werk van de vorige af. Dan is de schade zo groot dat de draden van de economie loslaten. Er volgen massaontslagen en talloze faillissementen, te beginnen in de reisbranche die nu met de moed der wanhoop en tegen beter weten in toeristen het land uit weet te sturen. Begin volgend jaar zullen we ontdekken dat de stroppenpotten bij de banken leeg zijn, en dat zuidelijke landen – opnieuw in lockdown – niet meer aan hun verplichtingen kunnen voldoen. Daarna is de euro niet meer te handhaven zodat de deelnemers aan dit project noodgedwongen terugkeren naar hun oorspronkelijke munteenheid. Veel domkoppen verlangen daarnaar, de wonderlijke wederopstanding van de gulden. Alleen, ze is nu het geld, niet van een land in depressie maar van een land met een kapotte economie. Eén gulden heeft de eerste dagen nog de waarde van één oude euro. Vervolgens  zakt de koers in tot er nog maar enkele centen van de oorspronkelijke waarde  overblijven. Daardoor verdampen de spaartegoeden van de Nederlanders, verliezen lonen en pensioenen hun waarde want ze zullen in Den Haag wel niet op het idee komen om á la Brazilië dertig jaar terug op de spaarrekeningen rentepercentages te zetten die ongeveer gelijk lopen met de maandelijkse inflatie terwijl lonen, pensioenen en uitkeringen navenant stijgen. Zo zit het financiële genie Hoekstra niet elkaar. Deze methode  jaagt de inflatie nog meer aan, maar schept toch een soort stabiele bodem. Anders komt een massale verarming op gang en is de deurwaarderij de enige groeisector..

Dan blijft de instorting van de wereldhandel nog buiten beschouwing. De vraag is of de bevolking – tot nog toe lijdzaam – dan nog zo rustig blijft. Bij het zwarte scenario hoort ook oproer en vervolgens een dictatuur met veiligheidstroepen die iedereen, verdacht van corona, in afgesloten ghetto’s isoleert. Dit scenario is zwart maar niet onzinnig. Met het huidige beleid is het  mogelijk  de ineenstorting uit te stellen, niet om die te voorkomen. Vergis je daar niet in. De enige manier om de schade te beperken is het vinden van een uitvoerbaar  alternatief voor een tweede lockdown. Dat laat zich met de huidige middelen niet organiseren. Je kunt de ziekte ook op zijn beloop laten natuurlijk in de hoop dat ook bij een sterke groei van het aantal zieken de maatschappij toch blijft functioneren en niet bijvoorbeeld het licht uitvalt omdat het personeel van de centrales zich massaal ziek heeft gemeld.

Waar het in deze zomermaanden aan ontbreekt, is een gevoel voor urgentie. We hebben te veel zelfvertrouwen. We zijn er aan gewend geraakt dat als puntje bij paaltje komt, we de boel altijd in de hand kunnen houden. Voor de liefhebbers van Baudet: quod non. Corona brengt ons onze gezamenlijke verwatenheid en zelfoverschatting onder ogen. Daarom is 2020 zo’n belangrijk jaar. Het wegkijken lukt nu nog net maar dat zal niet al te lang meer duren.