Hoe Baudet de verdenking wekt dat zijn Forum niet voor democratie staat

Minister Koolmees hoeft zich geen zorgen te maken over zijn tweede reddingsplan zonder de ontslagboete voor werkgevers die de belastingbetaler wel op laten draaien voor het grootste deel van hun loonkosten maar toch personeel willen ontslaan. FvD en de nieuwe kompaan Van Haga hebben nu al laten weten dit voorstel te steunen.

Zo houdt de grootste intellectueel van Nederland Koolmees uit de gevarenzone. Is dit een eerste stap naar de gevestigde orde? Ontwikkelt zijn partij zich tot een variant op wat tot nog toe werd uitgemaakt voor de kartelpolitiek? Of hebben we te maken met een vos die wel zijn haren verliest maar niet zijn streken? De  ideologische inbedding van het Forum voor Democratie wijst immers een andere richting uit, niet naar liberalisme of vrij ondernemerschap. Dat komt door goeroe Robert Lemm, die al sinds 2012 in zijn schaduw meeloopt. Baudet heeft hem zelf ontdekt en gevraagd naar het keldertje aan de grachtengordel te komen waar hij zijn beweging startte. Al jaren is Lemm een prominent docent aan de zomerscholen van het FvD waarvan de cursisten zich de kern wanen van een nieuwe geestelijke voorhoede.

Wij hadden een halve eeuw geleden op het Sint Franciscus College een bijzondere  leraar geschiedenis, dr. August Cuypers. Hij was een gesoigneerd heerschap, die elke dag met gepoederd haar en sierwandelstok de Beukelsdijk af stapte op weg naar onze school. Meneer Cuypers was een gedreven docent met een enorme flux de bouche. Hij liet ons allemaal beroemde Franse citaten en bon mots uit het hoofd leren. Hij vertelde over zijn vakantie naar Portugal. Hij deelde met ons zijn diepe afkeer van de Duitsers en tegelijk zijn liefde voor de Duitse taal, die – zei mijnheer Cuypers – tenslotte ook in Oostenrijk en Zwitserland gesproken werd. Dat mochten wij niet vergeten. Meneer Cuypers had destijds in verzetskranten geschreven en na de bevrijding werd hij medewerker buitenland van het katholieke weekblad De Linie, dat bekend stond om zijn extreemrechtse tendens. Later ontdekte ik wat meer over dr. August Alphons Maria Cuypers. Samen met zijn broer Hubert had hij in de jaren dertig deel uitgemaakt van de toenmalige met het fascisme sympathiserende uiterst rechtse katholieke intelligentsia. In die kringen vonden zij Hitlers nationaalsocialisme een misdadige en perverse aberratie van een schitterend ideaal. Dat had meneer Cuypers tot verzetsstrijder gemaakt. Dat verklaarde zijn afkeer van Duitsland. Toch heb ik ontzettend veel van hem geleerd. Hij opende spelende met een fenomenale kennis voor ons de deur naar de cultuurgeschiedenis. Al mijn klasgenoten zullen dit volmondig beamen. En ieder ander die ooit les van hem heeft gehad, ook.

Robert Lemm leeft uit dezelfde traditie als mijnheer Cuypers. Hij ontdekte die pas later, na afloop van zijn academische studies. Lemm maakte een soort bekering door. Dat pleegt nieuw gevonden waarheden des te steviger in de ziel te verankeren.

Lemm is nu in de zeventig. Hij heeft op de middelbare school nog behoorlijk Frans gehad, wat betekent dat heel wat poorten voor hem open staan die voor jongere generaties gesloten blijven tot er eens iemand bijvoorbeeld Soumission in het Nederlands vertaalt. Bovendien studeerde hij Spaans zodat hij ook rechtstreeks toegang heeft tot de literatuur en wetenschap van een reusachtig cultuurgebied. In een prachtige stijl deelt Lemm zijn bevindingen. Hij heeft tientallen boeken op zijn naam waaronder een geschiedenis van Spanje. Daarin spreekt hij met veel waardering over de rechtse en katholieke stromingen in de politiek van het Iberisch Schiereiland. Zo oordeelt hij redelijk positief over de dictatuur van Franco. Ook heeft Lemm zich ontwikkeld tot een kenner van de extreemrechtse intellectuele cultuur in Frankrijk. Deze telt een aantal schrijvers en denkers van zeer behoorlijk formaat, geheel andere types dan de charlatans en de semi-intellectuelen die zich in Nederland tot dit gedachtegoed aangetrokken voelden. Louis-Ferdinand Celine hoort in deze kringen thuis en Houellebeq is er een late volgeling van. Er bestond maar een vage afscheiding tussen deze leringen en het integralisme, een extreem behoudende en fanatieke stroming binnen de katholieke kerk. Ook in Spanje en Portugal bestonden zulke stromingen. Robert Lemm is met huid en haar voor hun verleiding gevallen. Waaruit bestaat die dan? Dat mensen zoals hij zelf serieus worden genomen en gewaardeerd. Zij willen de levensbeschouwelijke leiders zijn naar wier voorbeeld het volk zich richt. Zo krijgt een samenleving vorm waarin de door God gegeven traditionele normen en waarden de toon aangeven en iedereen wordt uitgestoten die ze niet onderschrijft. Het gaat om de trits geloof, gezin, vaderland en als de kerk niet teveel aantrekkingskracht op je uitoefent Arbeid, gezin, vaderland zoals in het Frankrijk van Pétain tijdens de tweede wereldoorlog. https://alchetron.com/Travail,-famille,-patrie Onder extreemrechtse ideologen is dwepen met het vaderland en het (superieure) volk vaak een prima surrogaat voor het geloof in de Allerhoogste. En het kan ook samen gaan.

Lemm heeft Les Soirées de Saint-Petersbourg , de Avonden in Sint-Petersburg, van Joseph De Maistre (1753-1821) in het Nederlands vertaald. Dat is het bekendste werk van deze filosoof en voorloper van de politicologen, die zijn brood verdiende als diplomaat van het koninkrijk Sardinië.

Waar het hart vol van is, loopt de mond van over. De Maistre schreef zich een ongeluk. Zijn werk is een breed geschakeerde aanval op de Verlichting en alle verworvenheden van de Franse Revolutie. Volgens De Maistre leiden die alleen maar tot wanorde. Anton van Duinkerken schreef in 1923 over De Maistre een interessant en bewonderend artikel vol onvertaald gelaten Franse citaten want dat kon men tachtig jaar geleden nog met gerust hart doen als men zich tot een ontwikkeld publiek richtte. Hij legt daarin uit dat De Maistre tegenover de chaos van de revolutie de orde plaatste en wel de van God gegeven orde. Van Duinkerken zet De Maistre neer als een eenzaam genie dat neerkijkt op de middelmatigheid van zijn tijdgenoten. Eenmaal los gelaten, kunnen zij alleen maar ellende over elkaar afroepen. “De verheffing van het individu ten koste der gemeenschap, ziedaar de oorsprong. Hier vertoont zich De Maistre als de grote bekamper van het individualisme, maar hij gaat verder dan Bossuet (Frans theoloog uit de tijd van Lodewijk XIV H.v.d.H) en wijst terug op de eeuwen der kristenheid, niet de middeleeuwen der romantiek, de mooie middeleeuwen van slotvrouwen en kasteelheren, roofridders en geschaakte bruidjes, maar de eeuwen der orde, der sintese, der eenheid, die samenhoudt.”

Afgelopen zondag zond de VPRO een documentaire uit waarin Robert Lemm een negentienjarig SGP-raadslid met sympathie voor Baudet trakteert op koffie met gevulde koek. Is het niet vreemd, vraagt hij retorisch, dat iedereen zomaar stemrecht heeft, ook al weten de meeste mensen van toeten noch blazen? In navolging van De Maistre wijst Lemm de democratie af. Hij staat een autoritair systeem voor waarin de bezitters van de waarheid – in zijn geval conservatief katholieken – de leiding hebben in een organische maar gelaagde samenleving waarin de meesters op allerlei gebied leiding geven aan hun gezellen en leerlingen. Op die manier komt een soort dictatuur tot stand die het leven volgens een aantal geestelijke waarden dwingend oplegt. Gehoorzaamheid en erkenning van het gezag zijn daarvan de kern. Materialisme komt op de zoveelste plaats. Het gaat om de immateriële kwaliteit van het bestaan in een maatschappij die iedereen zijn plaats en zijn rol toewijst. Het particulier bezit wordt niet aangetast. Toch wordt in een dergelijk systeem de vrijheid van ondernemen beperkt. Die moet namelijk in dienst staan van het algemeen belang en van het grotere geheel zoals de leiding dat definieert. Dat botst bijvoorbeeld met ongebreidelde concurrentie of het streven naar al te grote marktaandelen.

Lemm blijft vaag over wat er moet gebeuren met wie het spel niet meespeelt maar het is duidelijk dat voor dezulken geen ruimte bestaat in zijn ideale maatschappij. Vrijdenken is hem een gruwel. Dat gaat rechtstreeks in tegen de wil van God. Je mag niet zo maar uit de processie weglopen.

We zien nu waar het gedweep met het cultuurchristendom in FvD-kringen vandaan komt. Een jonge aanhanger van Baudet zal niet gauw in navolging van Lemm knielen bij het beeld van Maria, de vrouwe van alle volkeren en mede-verlosseres. Voor de liefhebbers: als zodanig verscheen de moeder Gods een aantal malen aan de Amsterdamse Ida Peerdeman.

Dat is niet echt een probleem. Via Lemm kan de bezoeker van de FvD-zomerschool desgevraagd zeker toegang krijgen tot het denken van José Antonio (Primo de Rivera), de schepper van de Falange, een soort voorhoedebeweging die zich met het vaderland in de rol van God een reorganisatie nastreefde van Spanje volgens een aan de middeleeuwen ontleend model: werknemers en werkgevers van elke branche zijn op de manier van gildes verenigd in één organisatie. De bundeling van die organisaties geeft samenhang aan de staat en standensamenwerking is het grote ideaal. Politieke partijen en gekozen parlementen zijn dan niet meer nodig, zo meende José Antonio.

En anders weet Lemm zijn publiek nog wel een aantal Franse geestverwanten aan te reiken. In een artikel uit 2003 geeft hij een kort overzicht van wat De Maistre te melden had en hoe dat werd ontvangen. Daarin waarschuwt hij wel degelijk tegen auteurs die volgens hem tot de middelmatigen behoorden en misbruik van hem maakten zoals Charles Maurras, in de eerste helft van de twintigste eeuw leider van de beweging Action Française en het gelijknamige dagblad. Lemm verwijt hem echter vooral zijn ongeloof. “Zonder God is geen enkele politiek te rechtvaardigen.” Wie minder gelovig is ingesteld, zal zich snel door deze schrijver laten fascineren. Maurras behoort dan ook  nog steeds tot het Franse literaire pantheon. Zijn stijl is majestueus en dwingend. Hij sleept zijn lezers mee in de kolkende stroom van zijn verontwaardiging. Hij is geen kleine jongen. Net zo min als zijn intellectuele kompanen en geestverwanten.

Alles bij elkaar voedt Lemm Baudet en de actieve leden van het Forum met een samenhangend antidemocratisch gedachtegoed, dat een dwingende kracht uitoefent en je gemakkelijk betovert als je intellectueel nog onvoldoende gewapend bent tegen deze totalitaire verleiding. Want nogmaals: dit is heel andere koek dan het geraas in Mein Kampf of de onsamenhangende betogen van Alfred Rosenberg, de zogenaamde filosoof van het Derde Rijk.

Ik kan mij voorstellen dat geestverwanten van Robert Lemm de coronapandemie op een bepaalde manier verwelkomen. De bijbehorende economische ineenstorting lijkt een abrupt eind te maken aan de consumptiemaatschappij. Tegelijk relativeert het ontbreken van een geneesmiddel de menselijke almacht. Dat schept een geschikt geestelijk klimaat voor een leer en een leider die geloof bieden in plaats van onzekerheid en orde in plaats van chaos terwijl korte metten wordt gemaakt met dwarsdenkers en dwarskoppen. Met de mensen die niet genoeg op ‘ons’ lijken in denken, doen, cultuur of uiterlijk. Hoe zal zo’n maatschappij er uit zien? Lemms artikel uit 2003 laat daarvan een glimp zien. Hij noemt met waardering de drie militaire dictatoren, die Spanje in zijn treurige geschiedenis heeft gekend, onder wie Franco. “Alle drie de dictators respecteerden de koninklijke uiteindelijk van God gegeven autoriteit. De traditionalistische dictatuur is een samengaan van leger altaar en troon. Dat is iets anders dan Hitler of Mussolini die de laatste twee componenten missen. Gevreesd mag worden dan de vrome goeroe snel opzij geschoven zal worden als zijn leerlingen eenmaal aan de macht zijn en dan de Vrouwe van alle Volkeren niet zien staan. Dat blijkt nu al uit de strapatsen van Baudets fractieassistent Freek Jansen, die blijkens de onthullingen van onderzoeksjournalist Ton van Dijk wel het een en ander met Hitler Duitsland op heeft. Mijnheer Cuypers had wel raad geweten met deze praatjesmaker maar Baudet houdt hem de hand boven het hoofd.

Robert Lemm is een boeiende schrijver en denker. Hij opent de deur naar een gedachtegoed dat voor de jongere generaties in Nederland onbekend is. Het is wel een antidemocratisch gedachtegoed dat om zo te zeggen recht ingaat tegen de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Wie dat laat preken op kadercursussen, wekt de verdenking dat zijn Forum niet voor democratie staat.

Lees hier en hier Les Soirées de Saint-Petersbourg.

Beluister Cara al Sol (gezicht naar de zon), het lijflied van José Antonio en de Falange. Met Engelse vertaling:

Behoefte om van dit zonnelied bij te komen. Luister dan naar Ana Belén: