Hoe een drama als Imtech voorkomen kan worden

De gang van zaken bij het bedrijf Imtech bewijst dat incompetente (oud-)bestuurders en mogelijk falend toezicht desastreus kunnen zijn voor een onderneming en al haar stakeholders, waaronder haar personeel.

Ook Imtech bewijst dat mismanagement vaak ongehinderd plaats kan vinden en kan voortduren tot het moment dat een financiële afgrond in zicht komt. Bijvoorbeeld in de vorm van een dreigend faillissement. Een koe in zijn kont kijken, noemt de CEO van Imtech dat.

Wanbeleid en onbehoorlijk bestuur Bestuurders kunnen aansprakelijk zijn voor wanbeleid en onbehoorlijk bestuur. Dat lijkt in theorie eenvoudiger dan het in de praktijk vaak is omdat de rechter wel overtuigd moet worden met harde bewijzen van het wanbeleid en het onbehoorlijke bestuur. Daarnaast is het voeren van een dergelijke procedure tijdrovend en kostbaar. Veel incompetente bestuurders die zich schuldig hebben gemaakt aan mismanagement komen er daarom vaak gemakkelijk mee weg. Ze nemen of krijgen ontslag, vaak inclusief een aardige ontslagvergoeding. En daarmee is de kous dan af. Mismanagement loont derhalve zolang het niet wordt opgemerkt of binnenskamers kan blijven. Daarnaast is mismanagement vaak moeilijk vast te stellen door (onervaren) toezichthouders die niet gewend zijn mismanagement of dreigende discontinuïteit tijdig te herkennen en te signaleren. Twee miljard euro in een korte tijd aan waarde van de onderneming verliezen kan moeilijk anders dan in economische zin ernstig mismanagement worden genoemd. Maar of dat in juridisch opzicht ook gekwalificeerd kan worden als wanbeleid of onbehoorlijk bestuur valt nu nog maar te bezien.

Faillissement is juridische drempel De huidige wet- en regelgeving bepaalt dat alleen in een faillissement een curator bestuurders relatief eenvoudig aansprakelijk kan stellen op grond van onbehoorlijk bestuur. Dat kan op basis van wettelijke vermoedens van onbehoorlijk bestuur.

Gedragingen van bestuurders, zoals mismanagement, leiden automatisch tot zo’n vermoeden van onbehoorlijk bestuur. En zo’n wettelijk vermoeden is zeer moeilijk door een bestuurder te weerleggen. De curator verkrijgt door een wettelijk vermoeden van onbehoorlijk bestuur een sterke bewijsvoorsprong.

Mismanagement van incompetente bestuurders kan derhalve juridisch aangepakt worden mits er maar sprake is van een faillissement. Buiten een faillissement is mismanagement echter veel moeilijker te bestrijden. Natuurlijk kan de toezichthouder een bestuurder te allen tijde ontslaan maar dat heeft veelal geen noemenswaardige persoonlijke financiële gevolgen voor de betrokken bestuurder. In een faillissement ligt dat geheel anders. Dan kan het bestuur door een curator zelfs volledig aansprakelijk worden gesteld voor het gehele tekort van het faillissement. In het geval van Imtech misschien wel één miljard euro.

Commissaris met portefeuille discontinuïteit verplicht Bestuurders en toezichthouders zijn vanzelfsprekend primair gericht op continuïteit van een onderneming. Niet op discontinuïteit. Mismanagement kan in een organisatie sluipen wanneer de focus van bestuur en toezichthouder teveel gericht is op groei en schaalgrootte. En minder op control en beheersing van alle bedrijfsprocessen, inclusief het rendement van de afzonderlijke business units ten opzichte van het geheel.

De ervaring leert dan ook dat de meeste faillissementen veroorzaakt worden door een te snelle groei en/of mismanagement door al dan niet incompetente bestuurders, vaak in combinatie met een tekortschietend toezicht. Van die praktijkervaring kan geleerd worden. In discontinuïteit gespecialiseerde experts zouden vaker bij grote ondernemingen verplicht deel uit moeten maken van de Raad van Commissarissen. Deze deskundigen zijn immers getraind en ervaren in ondernemen in zwaar weer (discontinuïteit) en in het tijdig kunnen herkennen van mismanagement.

Een commissaris discontinuïteit zou daarom bij grote ondernemingen eerder regel dan uitzondering moeten zijn. Dan zou bij een bedrijf als Imtech in een veel eerder stadium het mismanagement zijn ontdekt en eerder effectieve maatregelen zijn genomen om de discontinuïteit van het bedrijf weer om te buigen in continuïteit. Nu moeten alle stakeholders van Imtech het helaas doen met de uitdrukking  ‘je kunt een koe niet in de kont kijken’ .

Antonie Kerstholt, econoom en jurist, is oud-voorzitter Raad van Commissarissen en  auteur van ‘Ondernemen in zwaar weer, 99 handige tips om te overleven of glansrijk ten onder te gaan!’ (2009)

cc-foto: Ungry Young Man