Hoe ik helemaal geen geld had en toch niet arm was

Ik ben niet arm. Ik heb wel heel lang totaal geen geld gehad. En dat mag u letterlijk nemen. Het is een periode geweest in mijn leven waar ik niet graag aan terug denk. Ze ligt ook nog niet erg lang achter mij. De redenen of de omstandigheden doen niet echt ter zake. Het heeft in deze ook geen zin om daar schuldigen voor aan te wijzen. Ik leg dat bij mezelf, dat is voor iedereen het makkelijkste.

Als ik zeg ‘geen geld’ dan betekent dat ook effectief geen geld. Niet een beetje, niet ergens rond het bestaansminimum. Neen, totaal niets. Dan moet je beslissen wat je met het kleine beetje dat je nog rest gaat doen. Ben je blij met 100 euro die je krijgt voor een occasioneel, op bestelling geschreven stukje. Je telefoonfactuur betalen of eten kopen? Internetaansluiting bewaren of niet? Dat soort dingen. Dingen die een evidentie lijken, zijn het plots niet meer.

In de slipstream daarvan kwamen natuurlijk de aanmaningen, de schuldeisers, de deurwaarders en alle kwalijke effecten die geldgebrek met zich meebrengt. Zwarte sneeuw. Je wordt creatief met aardappelen, uien, eieren – soms weken aan een stuk. Toch ben ik nooit arm geweest. Ik had gewoon geen geld. Hoe onaangenaam ook, en hoe hard ook.

Ik vertel het omdat ik onlangs aanwezig was op een lezing van I-propeller, een Brussels bedrijf van bevlogen en intelligente mensen, dat zich bezighoudt met sociaal ondernemerschap en hoe bedrijven dat kunnen inpassen in hun strategie. De lezing ging over armoede. De spreker beschreef pijnlijk accuraat hoe armoede veel verder strekt dan wij ons kunnen voorstellen. Dat armoede meer dan 15% van de Belgische gezinnen treft, 39% van de éénoudergezinnen en meer dan 20% van de 60-plussers.

Veel van wat ze vertelde was herkenbaar. Slechte voeding, slechte gezondheid omdat je simpelweg niet naar de dokter kunt of de medicatie niet kunt betalen. Slecht slapen, geen job, moeilijkheden om ergens te geraken, noem maar op. Dat is het eerste niveau. Daar stopt het niet.

De onderzoekster had het ook over een tweede aspect, dat veel dieper gaat. De stress, de verminderde capaciteit tot nadenken. Het hele psychosociale aspect. Dat werd ook benadrukt door de tweede spreker. Emmanuel Faber, vicepresident bij voedingsreus Danone, had het over sociale uitsluiting, over de verantwoordelijkheden van bedrijven en de meerwaarde en de sociale functie van merken in dat proces van sociale re-integratie, en hoe ze dat bij Danone aanpakken.

Dat was het moment waarop ik besefte dat ik nooit echt arm geweest ben. Ik had en heb vrienden die me geholpen hebben en met wie ik kon praten. Ik had een ‘sociaal netwerk’ om op terug te vallen. Een netwerk dat ik gaandeweg zelf kleiner gemaakt heb, omdat je simpelweg niet meer in de mogelijkheid bent om het te onderhouden – hoe raar dat ook klinkt. Maar ook omdat je – zeker in Vlaanderen – niet met je miserie te koop loopt. ‘Schaamte’, heet dat.

Mijn vrienden hebben me toen continu bevestigd in een klein talent dat ze in mij zagen en dat ik weglachte. Ze hebben me doen geloven in het feit dat ik kon schrijven. Beetje bij beetje ben ik daar dan mee aan de slag gegaan. Aarzelende eerste stukjes, die je bijna niet durft publiceren. Langzaam kreeg ik er appreciatie voor. Van wildvreemden. Van vrienden. Van bedrijven ook, die vroegen of ik het voor hen kon doen. Het is een proces van vijf jaar geweest, ontzettend moeilijk, en met veel zin om het op te geven en met alles te stoppen. Omdat het toch niet goed zou komen. En toch zet je door, en alles komt goed. Ik zou me zelfs gelukkig noemen, ook al verdien ik maar een schijntje van wat ik vroeger binnenrijfde en moet ik nog een boel puin ruimen.

Het is de reden waarom ik – ook in mijn activiteiten als docent – extreem omzichtig omspring met het talent en de eigenwaarde van mensen. Als alles slecht gaat zijn dat de enige zaken die je overeind houden.

Dit artikel staat ook op De Morgen.be

Bekijk ook de website van Guido Everaert