Hoe je bewijst dat mensen, mensen zijn

Stel je voor. Je maakt iets enórm traumatisch mee. Er wordt op een nacht ingebroken in je huis, je dochter wordt verkracht en vermoord, je partner gemarteld en vermoord en jij weet net te ontsnappen voor je huis volledig afbrandt.

En niet alleen je huis brandt af, maar ook de lichamen van je dochter en partner en al je bezit; je paspoort, fotoalbums en elk bewijs van je bestaan.

Daarnaast is de dreiging vanuit de daders om ook elders toe te slaan zó groot, dat niemand durft te getuigen.

En dan wil je verhaal gaan doen. Hulp zoeken, naar de politie… Maar niemand gelooft je verhaal. ‘Wie ben jij eigenlijk? Waar is je paspoort? Kan je bewijzen dat je dochter en je partner zijn vermoord? Zijn er getuigen? Nee? Sorry, je verhaal klinkt heel erg ongeloofwaardig, verzin je dit verhaal niet gewoon om geld te krijgen van een verzekering?’

Een situatie die klinkt als een zeer ongeloofwaardige B-film, maar voor veel mensen komt dit bar dicht bij de realiteit. Sterker nog, als je een dag gaat luisteren naar de verhalen van vluchtelingen, bijvoorbeeld uit Darfur, dan blijkt deze ongeloofwaardige situatieschets slechts een fractie van de absurde ellende die mensen meemaken.

Een heel klein deel van deze mensen belandt in Nederland en vraagt hier om hulp en opvang. Bij de IND wordt hen dan gevraagd te bewijzen dat ze zijn wie ze zeggen te zijn. ‘Heeft u een paspoort? Krantenartikelen? Foto’s? Nee? En hoe komt u dan hier? U heeft onderweg valse papieren gekocht om de overtocht te kunnen maken? Dat klinkt wel heel erg verdacht en onwaarschijnlijk. U heeft vást alleen maar economische motieven om hier te zijn, we gaan u nú opsluiten! En nee, we zijn niet geïnteresseerd in uw verhaal, want we denken dat u toch maar wat verzint. Ja, u kunt in beroep gaan bij de rechter, maar die luistert ook niet naar uw verhaal hoor, want u heeft geen paspoort dus u kunt niet eens bewijzen dat u wel echt bestaat.’

Onlangs werd ik door stadspredikant Abeltje Hoogenkamp uitgenodigd om op 22 juni a.s. in het kader van de ‘kerkennacht’ met als thema ‘Geloven in Amsterdam’ een project te bedenken. Waar ik direct aan moest denken is dat de bijbel, een boek met veel mooie, maar ook heel veel wonderlijke (ongeloofwaardige?) verhalen, door heel veel mensen als waarheid wordt ervaren. Geloven heeft voor mij vooral te maken met ‘vertrouwen´. Ik vertrouw er op dat God over mij waakt. Zoiets.

Voor mij schuurt het dat we ondanks alle ellende in de wereld wel in zoiets groots als een onzichtbare oppermacht God kunnen geloven, maar dat we mensen van vlees en bloed zelden vertrouwen. Niet in de laatste plaats omdat een ander vertrouwen betekent dat je ook een verantwoordelijkheid hebt. Er vanuit gaande dat we het er over eens zijn dat wanneer iemand heeft meegemaakt wat ik hierboven beschreef, er hulp geboden dient te worden.

De realiteit is dat veel vluchtelingen uit situaties erger dan wij ons voor kunnen stellen komen en niet met documenten kunnen bewijzen dat hen iets dergelijks is overkomen. Sterker nog: voor de wet bestáán ze niet eens als mens. De IND maakt pasjes voor deze mensen en om het gemakkelijk te maken worden ze verdeeld in twee groepen. De ene helft is volgens de IND op 1 juli en de andere helft op 1 januari geboren. Dat is administratief handig omdat je ze dan makkelijk als groep in een keer kunt uitzetten.

Maar deze mensen, die volgens ons systeem geen mensen zijn, zijn natuurlijk wél mensen. Ze hebben een verhaal, herinneringen en een identiteit. Dromen en talenten. Familie, vrienden, geliefden. Alles wat wij zelf ook hebben en wat ons mens maakt.

Door ons systeem waarin alleen de bewijslast telt, verliezen ze vaak ook zelf hun gevoel van mens-zijn. ‘ Me, I’m less than a dog, I’m nothing. Dogs have papers, dogs have a home, dogs have a family in your country ‘ is iets wat ik een van de vluchtelingen uit Darfur regelmatig heb horen zeggen.

Een paar weken geleden heb ik Joyce van Nispen, een handlezer, uitgenodigd voor een bezoek aan de vluchtkerk. – Voor wie niets met handlezen heeft of zich er nooit in heeft verdiept: Je hersenen communiceren direct met je handen. Je linkerhersenhelft met je rechterhand en je rechterhersenhelft met je linkerhand. Alles wat je meemaakt en wat op een bepaalde manier impact heeft is zo terug te lezen in je handen. Een soort blauwdruk van je geschiedenis, maar ook van wie je bent. Je talenten, dromen en je karakter staan beschreven in je handen. Met andere woorden, in je handen staat het bewijs dat jij een mens bent. Een bewijs van je bestaan. –

Voor mij persoonlijk een feit, maar natuurlijk ben ik mij er van bewust dat dat niet voor iedereen geldt. In dit geval doet dat er niet toe, omdat er sowieso iets bijzonders gebeurde.

Joyce las de handen van een aantal uitgeprocedeerde vluchtelingen en voor het eerst sinds lang ging het niet meer over het leveren van bewijs in documenten. “Jij hoort op een podium te staan” zei ze tegen een van de jongens, en zijn ogen lichtten op “Jaaa, that’s what I want!” riep hij uit en hij maakte een sprongetje.

De gesprekken die zij voerde met deze mensen, naar aanleiding van wat er in hun handen te lezen was, gingen over hen als persoon. Over identiteit. Over dromen en talenten. Ineens werden de vluchtelingen weer even mensen.

Komende zaterdag van 20:00 tot 24:00 zal Joyce in de Regentenkamer van de Diaconie in Amsterdam de handen lezen van een aantal uitgeprocedeerde vluchtelingen. Daar mag u bij zijn en als u het niet gelooft mag u Joyce ook naar úw handen laten kijken om te horen wat ze daar over kan vertellen.

Ziet u wel?  Ook levende wezens zónder papieren zijn soms mensen.

Het laatste boek van TINKEBELL is ‘De Duitsers zijn uitgeschakeld en andere waargebeurde verhalen’.

Kijk ook op de Facebookpagina van het project Save the Identities