Hoe Mark Rutte een opiniestuk op Joop wilde verwijderen

Het was puur toeval. Twee opiniemakers van Joop hebben allebei een boek geschreven over journalistiek en hoe nieuws tot stand komt. En beide boeken werden los van elkaar woensdag op dezelfde avond gepresenteerd in Rotterdam. Twee totaal verschillende boeken die elkaar mooi aanvullen.

DC 2012.11.21 TOTAL from arminius on Vimeo.

In debatzaal Arminius presenteerde Peter Kee, politiek redacteur bij Pauw & Witteman, zijn boek ‘Het Briefje van Bleker’, een fraaie en meeslepende kijk achter de schermen bij het programma. Spindokter Kay van der Linde legde die avond uit hoe belangrijk het programma voor de politiek is geworden. Het is de plek waar onbekenden zich aan een miljoen of meer mensen kunnen presenteren en zichzelf kunnen lanceren. Dan moeten ze wel zorgen dat ze een goed en helder verhaal hebben want het programma duurt een uur maar netto blijft er maar zo’n acht minuten spreektijd per gast over.

Nel Ruigrok, de kritische wetenschapper achter de Nederlandse Nieuwsmonitor, verweet in een reactie programma’s als Pauw & Witteman dat ze de politiek reduceren tot een competitie in persoonlijkheden. Het inhoudelijke politieke debat komt er niet tot z’n recht, vertelde ze het publiek in Arminius. Voor dat standpunt is veel te zeggen maar toen ze aan het einde beweerde dat de laatste kabinetten vielen op ‘gebrek aan chemie’ tussen de bewindslieden haalde ze naar mijn mening zelf haar kritiek onderuit. Immers als de chemie en persoonlijkheid zo belangrijk zijn dan zijn talkshows best  geschikt om die bloot te leggen. Kijk maar naar het beroemde briefje van Bleker. Kee vertelde dat de staatssecretaris echt dacht dat hij een sympathiek gebaar maakte door de met uitzetting bedreigde Mauro live uit te nodigen voor een voetbalwedstrijd. Pas veel later drong het tot hem door dat hij een blunder van formaat had gemaakt.

In zijn boek gaat Kee ook in op de karakters van de politici. Hij beschrijft bijvoorbeeld hoe Rutte, toen nog VVD-leider, in een woedende bui probeerde een opiniestuk van Joop.nl verwijderd te krijgen. Kee had in een gedetailleerd opiniestuk beschreven dat Rutte voortdurend draaide met zijn standpunt over een door de SGP voorgesteld minaretten-verbod. Eerst was hij voor, toen weer tegen. Allemaal binnen 24 uur. Dat ging zo ver dat een reeds toegezegd optreden van Halbe Zijlstra bij Pauw & Witteman op het allerlaatste moment werd verboden door de VVD-leider. Ook openlijk voorstander Paul de Krom werd teruggefloten, schreef Kee op Joop. Die inkijk werd, om het zacht uit te drukken, niet gewaardeerd, onthult Kee in zijn boek:

Nog geen half uur na plaatsing op Joop.nl ging mijn telefoon. Mark Ruttes naam lichtte op. Ik was nog thuis en boog me wat dieper over de krant. Die bel ik nog wel terug, dacht ik. Rutte belde terstond voor een tweede keer. Niet opnemen was eigenlijk een beetje laf.

‘Ha Mark…’

Ik kreeg niet de kans verder iets te zeggen want er kwam rook uit de hoorn.

‘Wat flik jij mij nou?’ Wat is dat voor idioot stukje op die website? Waar haal je die onzin vandaan? Dat stuk moet eraf en daar ga jij voor zorgen.’ Een vloek volgde.

Ik hield de mobiel op enige afstand van mijn oor. Zo kende ik de altijd aimabele Rutte niet. ‘Dat stuk moet onmiddellijk van die website, want anders zie je mij voorlopig niet bij dat programmaatje van je.’

Tot zo ver het boek. Natuurlijk bleef dat stuk, met de inmiddels weer actuele titel De IJslaag, staan. Het laatste dreigement doet overigens denken aan de taal die Rutte in het Catshuis uitsloeg tegen zijn gedoogpartner Wilders dat  hij ‘dat partijtje van jou’ zou ‘decimeren tot de laatste zetel’. Rutte erkende die laatste uitval later, hoe kan het anders, aan tafel bij Pauw & Witteman nadat het door de schrijvende pers naar buiten was gebracht.

En dat laat het probleem zien van de talkshow-cultuur. Rutte toont tijdens zo’n uitzending nooit z’n opvliegende karakter. Niemand doet dat, op een enkele uitzondering na. De meeste gasten, en zeker zij die veel te verliezen hebben, weten hoe ze zich naar de wensen van het publiek moeten kneden. Het is de taak van de interviewer daar doorheen te prikken maar in de meeste gevallen is dat onmogelijk. Zeker niet in acht minuten.

Ondertussen zit het publiek te wachten tot het een keer wel lukt, net als bij debatten. Dat heet dan ‘mooie televisie’.

Wie schrijft, kan wat dat betreft meer uitrichten maar krijgt te maken met het nadeel dat het publiek er minder waarheid aan toekent. Want dan zien ze het niet zelf, zoals op live-tv. Journalisten worden immers nog meer gewantrouwd dan politici, merkte Kay van der Linde fijntjes op in Arminius.

Nico’s Nieuws Eerder die avond presenteerde in het Katendrechtse café Tsjechov Nico Haasbroek een zogeheten ‘ego-document’, een zeer persoonlijke en open speurtocht naar wat nieuws is en hoe het gemaakt wordt. Op z’n Nicosiaans. Dus leren we naast de verschillen en overeenkomsten tussen Nederlandse en Amerikaanse media ook hoe hij midden in de nacht in New York een ‘reukloze deodorant roller’ scoort. Ik weet niet of het mag van mediacritici als Nel Ruigrok maar dat hield me net zo bezig als zijn analyse van het wereldnieuws. Hoe weet je of een deodorantroller reukloos is? Door er aan te ruiken, lijkt me. En wat ruik je dan? Niks ruiken lijkt me ongeveer net zo onmogelijk als niks proeven. Nico gaat er verder niet op in maar hij is wel een man die dergelijke vragen oproept. Dat maakt het lezen van Nico’s Nieuws ook zo prettig. Het boek is wars van conventies. Je leest over zijn te hoge gasrekening van ruim 14.000 euro en over een nieuw strategisch plan voor de publieke omroep. Dwars door elkaar heen en dat is heerlijk.

Nico beschrijft ook de avonturen die hij eerder op Joop.nl publiceerde en de reacties daarop van Joop-lezers. Soms gaat dat goed. Een stuk over Occupy Mediapark vindt al snel zijn weg naar andere media en levert veel discussie op. Maar als hij naar Afrika reist en lezers om suggesties vraagt voor journalistieke doelen wordt het ineens anders. Er wordt minder gereageerd en de reacties zijn weinig constructief. Hij haalt de reacties aan en verzucht: “Mijn belangrijkste conclusie uit de reacties is dat men niet kan lezen.”

Nico loopt tegen het probleem op waar veel media mee kampen: Het Nederlandse publiek lijkt totaal niet geinteresseerd in wat er in het buitenland gebeurt. Daar kun je heel veel verklaringen voor bedenken maar misschien is er een heel simpele: ze kunnen het niet live zelf zien, zoals bij een talkshow. 

Het Briefje van Bleker door Peter Kee, uitgeverij Atlas Nico’s Nieuws door Nico Haasbroek, uitgeverij Douane