Hoe rooskleurig is de toekomst van links in Frankrijk?

Met het gezicht op standje onweer en met snelle passen. Zo kwam de partijvoorzitter van de Parti Socialiste de maandag na de eerste ronde in de Franse presidentsverkiezingen het PS hoofdkantoor binnen gestormd. Hoe kan het dat de Parti Socialiste zo’n klap heeft gekregen? Wat kan links Frankrijk verwachten van de liberaal Macron? En wat zegt de uitslag voor links in Frankrijk en Nederland?

Met zes WEurope reporters werden we ontvangen aan de Rue de Solferino, in het statige hoofdkantoor van de Parti Socialiste in Parijs. Nog nauwelijks bekomen van de uitslag wilde Amandine Courtain van het internationaal secretariaat van de partij wel met ons spreken. Over de volgende stappen en over de toekomst van links in Frankrijk.

Net als in Nederland is de linkervleugel in het Franse politieke spectrum namelijk gekrompen. De linkse kandidaten Jean-Luc Mélenchon en Benoît Hamon hebben nu samen een even groot percentage als Hollande de vorige keer in zijn eentje haalde in de eerste ronde. In tegenstelling tot de PvdA in Nederland nu, heeft de Parti Socialiste het één keer eerder in haar geschiedenis nog beroerder gedaan. In de jaren 60 – en toen kwamen ze er weer bovenop.

Wat ging er mis? Uit gesprekken vlak voor de eerste ronde met Fransen op straat klonk vooral teleurstelling: “President Hollande heeft zijn beloofde linkse koers niet waargemaakt.” Met name de nieuwe arbeidswetten van premier Manuel Valls, die de arbeidsmarkt flexibiliseerden en voor veel mensen onzekerheid brengen, worden erg gehaat. De versoepeling van het ontslagrecht was voor enkele kabinetsleden de druppel. Ook Benoît Hamon behoorde tot de ‘frondeurs’ en verliet Valls’ kabinet – om vervolgens van hem te winnen in de voorverkiezingen van de Parti Socialiste.

De reeks aanslagen in Frankrijk hebben de spanningen verder op scherp gezet en vergrootten het gevoel van onzekerheid. Het leidde ertoe dat het Franse kabinet maatregelen nam – vermeende terroristen kan hun nationaliteit worden ontnomen – waar een groot deel van de achterban van de Parti Socialiste zich niet in kon vinden. Dit alles heeft Hollande veel energie gekost.

Met de laagste waarderingscijfers voor een Franse president ooit nam Hollande in december het besluit om niet mee te doen aan de verkiezingen. “Plotseling kregen we een leiderschapsstrijd en moesten we voorverkiezingen organiseren,” vertelt Amandine Courtain van het PS internationaal secretariaat. ‘Frondeur’ Hamon versloeg de rechtervleugelkandidaat Valls door zich af te zetten tegen het beleid van Hollande, maar zat vervolgens wel opgescheept met diens erfenis. Ondertussen beende de extreem-linkse kandidaat Mélenchon de socialisten voorbij, maar hem lukt het niet heel links Frankrijk te verenigen. En jongeren hebben deze keer massaal niet gestemd.

En de toekomst van links in Frankrijk? Courtain geeft aan dat de Parti Socialiste nu bescheidenheid past. Op enkele medewerkers na lijkt het kantoor leeg. “Een richtingenstrijd? Die hebben we net gehad.” Voor de Parti Socialiste zijn alle ballen gericht op de parlementsverkiezingen in juni. “In tegenstelling tot Macron hebben wij wel kandidaten in alle districten en kennen de mensen hen.” De campagne van die andere ‘frondeur’ –  Macron – zullen de socialisten niet steunen, maar ze doen hun democratische plicht door mensen op te roepen om niet op Le Pen te stemmen. Courtain begrijpt het niet: “Die Macron is nog rechtser dan Valls en Hollande!”

Het wordt nog spannend of Macron het gaat redden in Frankrijk. Veel linkse stemmers kunnen thuisblijven. En zelfs als ze opkomen is het onwaarschijnlijk dat Macron een meerderheid haalt in de Assemblée Nationale. Hier is de rol van de socialisten dus nog niet uitgespeeld.

De parallellen tussen links Frankrijk en Nederland zijn te zien: teleurstelling over het kabinetsbeleid, toegenomen onzekerheid over je bestaan, een late leiderswissel binnen de geijkte linkse partij en het ontbreken van een andere linkse kandidaat die het lukt om die rol echt over te nemen.

De dag na de verkiezingen oppert Amandine Courtin voorzichtig hoe de Parti Socialiste moet veranderen. Volgens Courtin moet de partij zich openen voor jongeren en meer samenwerken met maatschappelijke organisaties en bewegingen. Opvallend genoeg conclusies die in veel PvdA kringen – de zusterpartij van de Parti Socialiste – ook rondgaan. Als dat deze partijen lukt zie ik een comeback van de sociaal-democratie nog zo gebeuren.