Hoe vertellen we het de kinderen?

co-auteurs: Frits Boer & Pier Prins

Afgelopen zondag knalde Zondag met Lubach keihard de waarheid over ons lapje vlees de huiskamers in. De beelden van hoe we in Nederland dagelijks 1,7 miljoen dieren slachten, werden door Kijkwijzer beoordeeld als ongeschikt voor kinderen onder de 16. De uitzending ging op slot tot 10 uur ’s avonds – als de kinderen op bed liggen, dromend van sprookjes over een wereld waarin dieren het niet erg vinden om geslacht te worden. De waarheid is zo schokkend dat we kinderen niet mogen laten zien waar hun stukje vlees vandaan komt. Kinderen onwetend houden over hoe hun voedsel wordt geproduceerd, dat mag kennelijk wel.

Natuurlijk moeten we kinderen niet onnodig blootstellen aan beelden van geweld, ook niet tegen dieren. Maar in dit geval is het geweld deel van een dagelijkse grootschalige productiewijze waar we onze kinderen in betrekken door ze vlees voor te zetten. Als we echt van mening zijn dat kennis hierover de kinderen met angst en afschuw zou vervullen, zouden we dan niet de werkwijze zelf moeten veranderen?

De kinderen hebben immers gelijk. Waar de empathie van volwassenen zich veelal beperkt tot huisdieren en schattige dieren op internet-video’s, is het meeleven van kinderen met dieren minder selectief. Vanaf zes jaar ervaren ze dieren – ook varkens, koeien en kippen – als wezens met eigen belangen en gevoelens en beseffen ze dat dieren pijn kunnen voelen. Hun blik is nog niet gekleurd door de carnisme-ideologie in onze cultuur, waarin sommige diersoorten gereduceerd zijn tot productiegoederen.

Wanneer kinderen dat ontdekken, zijn ze vaak geschokt. In plaats van met open vizier het gesprek daarover aan te gaan, zullen de meeste ouders liever van onderwerp veranderen of het dierenleed vergoelijken. Dit wordt aanzienlijk vergemakkelijkt doordat de productie buiten ons gezichtsveld plaatsvindt en het resultaat wordt aangeboden op een manier die niet meer aan dieren doet denken, door middel van presentatie (zonder kop, zonder vacht), verpakking (zonder foto van het betreffende dier) en woordkeus (‘produceren’ in plaats van ‘slachten’ of ‘doden’). Onderzoek heeft laten zien dat mensen minder trek hebben in vlees als die associatie met het dier wel wordt gelegd.

De zogenoemde ‘ moral disengagement’ waarmee volwassenen hun vleesconsumptie voor zichzelf aanvaardbaar maken, wordt uiteindelijk door kinderen overgenomen. Deze comfortabele blindheid voor het gegeven dat vlees is gemaakt van dieren die wilden leven, werd bruut doorbroken door Lubach. Voor sommigen een wake-up call, voor anderen een signaal dat er met spoed een scherm moet worden opgetrokken om kinderen onwetend te houden. Dat gaat ten koste van kennis over hoe ons voedsel wordt gemaakt.

De meeste kinderen hebben, net als de meeste volwassenen, geen idee waar hun voedsel vandaan komt; dat de dieren die ze eten zelf nog ‘kinderen’ zijn (kippen zes weken, varkens zes maanden), hoe ze gedood worden, hoe deze industrie natuur en klimaat schaadt en hoe dat hun toekomst op deze planeet kan beïnvloeden. Het gaat ook ten koste van openheid, nieuwsgierigheid, bewustzijn van de gevolgen van eigen keuzes, verantwoordelijkheid nemen voor eigen keuzes, kortom: alles wat we idealiter onze kinderen zouden willen bijbrengen.

Uiteindelijk zullen kinderen zelf hun keuzes maken. Maar dat kan pas als ze weten dat er iets te kiezen valt en niet hun ogen hoeven te sluiten voor de ongemakkelijke waarheden waarmee volwassenen hun toekomst hebben opgezadeld. Daarom onze suggestie voor schooltelevisie, voor álle kinderen: Maandag met Lubach.

Frits Boer, emeritus hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie, UvA. Pier Prins, emeritus hoogleraar klinische kinder- en jeugdpsychologie, UvA. Roos Vonk, hoogleraar sociale psychologie, Radboud Universiteit.