Hongeren naar gerechtigheid

Samer Issawi is een nu 33-jarige Palestijn in Israëlische gevangenschap. In april 2002 heeft het Israëlische leger hem gearresteerd in Ramallah op de Westoever van de Jordaan. Hij werd nadien veroordeeld tot 30 jaar opsluiting wegens wapenbezit. Na bijna 10 jaar, in oktober 2011, werd hij vrijgelaten. Dat gebeurde in het kader van een gevangenenruil, door Israël afgesloten met Hamas teneinde de Israëlische korporaal Gilad Shalit vrij te krijgen.

Over dat Israël/Hamas-akkoord hebben, ook in Nederland, voorvechters van Israël stevig misbaar gemaakt. Het was een scheve deal, zo werd betoogd: tegenover de vrijlating van één Israëliër kwam die van honderden Palestijnen te staan! Maar hierbij werd niet vermeld dat zich behalve Shalit geen enkele Israëliër in Palestijnse gevangenschap bevond, terwijl Israël meer dan vijfduizend Palestijnen gevangen hield. Zelfs na afwikkeling van de ruil hield Israël nog een voorraad van meer dan vierduizend Palestijnse gedetineerden over, getuige statistieken van de Israëlische mensenrechtenorganisatie B’Tselem.

Bovendien, zo werd tegengeworpen – en naar al spoedig bleek terecht – zou Israël de geslonken voorraad wel gauw aanvullen. Die vrees werd bewaarheid. Een aantal vrijgelaten Palestijnen is nadien opnieuw gevangen genomen. Zo ook Samer Issawi. Dat gebeurde in juli 2012 in een Palestijns dorp, gelegen binnen de grenzen van Jeruzalem, zoals Israël die inmiddels heeft getrokken. Waarom? Hem werd gezegd dat hij zich had begeven buiten Jeruzalem en dat zou in strijd zijn met de voorwaarden die aan zijn vrijlating waren verbonden. Waar of onwaar? Waar is in ieder geval dat de bijzonderheden van het Prisoners Agreement niet openbaar zijn gemaakt.

Drie weken na zijn hernieuwde gevangenneming is Samer Issawi in hongerstaking gegaan, op 29 juli 2012. Die staking gaat nu al bijna 200 dagen door. Van wezenlijk belang is hierbij dat Samer nog altijd niet in staat van beschuldiging is gesteld. Hij is één van de talrijke slachtoffers van het stelsel van administratieve detentie. Dat stelsel is vierkant in strijd met het geldende internationale recht tot de eerbiediging waarvan ook de staat Israël zich bij verdrag heeft verbonden. Amnesty International heeft over deze misstand herhaaldelijk alarm geslagen. Dat heeft ook de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch gedaan. Allemaal tevergeefs.

Na zijn zo lang volgehouden hongerstaking is de gezondheidstoestand van Samer Issawi dramatisch slecht geworden. Hij lijdt aan een acuut tekort aan vitamine B12 ten gevolge waarvan zijn zenuwstelsel en spieren worden aangetast. Hij is een skelet in een rolstoel geworden, kan zich nauwelijks meer bewegen. Enkele malen per dag verliest hij het bewustzijn en hij ziet weinig meer. Zijn lichaam zit vol kneuzingen. Hij braakt bloed en verkeert in ademnood. Misschien wordt hij door gedwongen voeding in leven gehouden. Hoelang kan dit nog duren?

Het Internationale Rode Kruis wordt niet tot de man toegelaten. Medewerkers van de Israëlische organisatie Physicians for Human Rights hebben nul op het rekest gekregen bij hun poging hem te laten bezoeken door een onafhankelijke arts.

Hoe is het in vredesnaam mogelijk dat dit drama tot dusver in ons land buiten de publiciteit blijft? Elders ter wereld is er veel over te doen op Twitter, Facebook en blogs.

De familie Issawi beweegt hemel en aarde om de zaak van Samer wereldkundig te maken. Om die actie te ontmoedigen heeft de bezettingsmacht de watertoevoer naar hun huis afgesloten. Eerder al heeft deze familie veel van de bezetting te verduren gehad. Alle zes kinderen van vader Tariq, ook de twee dochters, hebben minstens een keer in hun leven in Israëlische gevangenschap gezeten. Zoon Fadi, toen 16 jaar, is tijdens een protestbetoging in hun buurt gedood door Israëlisch geweervuur: in 1994, dus lang voor het begin van de tweede Palestijnse volksopstand (intifada). Een andere zoon, Medhat, is in mei 2012 gearresteerd en opgesloten wegens deelname aan een vreedzame protestmars.

Overigens is Samer Issawi niet de enige Palestijnse hongerstaker die in Israël in administratieve detentie zit. Volgens Human Rights Watch bevinden zich ongeveer 250 Palestijnen in detentie zonder aanklacht of proces. Sommigen van hen zijn aan een hongerstaking begonnen. Er zijn er die door gevangenbewaarders zijn mishandeld.

Samer weigert zich te laten wegsturen naar buiten zijn geboorteland. Andere gedetineerden hebben, om los te komen van die menigmaal uitzichtloze administratieve detentie, zich laten verplaatsen naar Gaza of Egypte. Zulke gedwongen verplaatsingen zijn strijdig met de Vierde Geneefse Conventie van 1949, waarbij ook Israël partij is.

Niet onvermeld mag het blijven dat gevangenhouding zonder aanklacht of proces ook voorkomt onder verantwoordelijkheid van de Palestijnse Autoriteit. Ook hiertegen heeft Human Rights Watch zijn stem terecht verheven, temeer aangezien zich in een aantal gevallen van willekeurige arrestatie ook marteling door Palestijnse veiligheidsdiensten heeft voorgedaan. In minstens een geval is een gedetineerde Palestijn in hongerstaking gegaan.

Deze kwalijke feiten leveren in juridische zin geen schending op van verdragsregels, want de Palestijnse Autoriteit is geen partij bij de Vierde Geneefse Conventie of andere instrumenten van gecodificeerd recht. Toetreding tot verdragen was immers niet mogelijk zolang voldoende internationale erkenning van de staat Palestina ontbrak. Sinds de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in november 2012 Palestina heeft aangemerkt als een non member state, ligt deze kwestie anders.

Hoe dan ook, naar morele maatstaven zijn ook de Palestijnen verplicht zich humaan jegens gevangenen te gedragen. Gelukkig zijn zij niet bij machte Israëlische burgers gevangen te nemen en die dan op te sluiten buiten hun eigen land. Israël heeft zulke macht wel en maakt hiervan buitensporig gebruik. Ten koste van Samer Issawi en heel veel andere Palestijnen.