Hoop, vrees en Facebook in Egypte

Nu het proces rondom Mubarak is begonnen, is Egypte weer volop in het nieuws. Waarschijnlijk wordt ieder detail van de rechtszaak uitvoerig besproken, komen er nieuwe feiten aan het licht en worden de slachtoffers van de oude president bezocht en ondervraagd. Dat hij op alle fronten onschuldig pleit, wordt overal behandeld. Egypte zit weer in de nieuwsstroom en daar zal het voorlopig nog wel even blijven. Helaas niet op mijn Facebookpagina, daar zijn de Egyptenaren akelig stil.

In mijn vriendenlijst bevinden zich ongeveer dertig Egyptenaren. Het zijn jonge mensen die tijdens de revolutie allemaal wel een dagje op Tahrir hebben gestaan. Door mijn eerdere reizen naar Cairo heb ik de nodige contacten opgedaan en onderhouden. Terwijl de revolutie eerder dit jaar in volle gang was, volgde ik Facebook op de voet. Quotes met ‘Mubarak, you fuck!’ en ‘Get the hell out of this country’ waren aan de orde van de dag. Ook vond ik hier allerlei informatie die pas later naar buiten kwam. Zo hoorde ik dat familieleden van Egyptenaren die tijdens de opstanden overleden waren, gechanteerd werden om een verklaring te tekenen waarin vermeld werd dat het ‘slechts een ongeluk’ was. Ook wist ik als één van de eersten dat er weer rellen tussen christenen en moslims waren. Facebook blijkt een sterk medium, dat weten we inmiddels wel.

Vandaar mijn verbazing toen ik vandaag ontdekte dat er weinig over het proces van Mubarak te vinden was. Geen haatbetuigingen, geen updates van insiders en zelfs geen algemene informatie. Afgezien van een foto-update (waarin een jongen naar het proces op de televisie keek) en wat uitspraken over de ramadan bleef akelig stil op die overzichtspagina van mij. Toen ik een Egyptische vriend erop aansprak, zei hij dat hij net terug in het land was en dat alles heel rustig overkwam. Hij heeft zich er weinig mee bezig gehouden. “Tja Mubarak… Alleen God kan nu nog beslissen wat er met hem gebeurd. Maar eerst eten, het is tenslotte Ramadan. O ja, het proces wordt uitgesteld, maar dat wist je denk ik al.” Toen ging hij offline.

Een andere vriendin gaf aan dat iedereen erg ‘enthousiast en lollig’ over het proces doet en dat de meeste mensen het grootste gedeelte van de dag slapend doorbrengen. De ramadan is volgens haar een belangrijke factor.

Als je het mij vraagt zijn de Egyptenaren moe door alle heftige gebeurtenissen van de afgelopen maanden of wachten ze rustig af op het vervolg van het proces. Op wat fanatieke Egyptenaren na houdt het overgrote deel zich er minder mee bezig. Niet uit desinteresse maar meer omdat het leven gewoon doorgaat. Het alomvattende is er een beetje af. Ze staan aan het begin van een nieuwe fase waarin het land weer opgebouwd moet worden. Na alle inspanningen aan het begin van dit jaar hebben ze eindelijk wat ze wilden. Mubarak is weg en hij komt nooit meer terug. Daar zijn ze blij om en daar zijn ze trots op. Dat hebben ze toch maar mooi geflikt met zijn allen. Maar daarna ging het leven weer verder, met alle dagelijkse dingetjes die erbij horen. Alle problemen die eerder speelden, kwamen weer in alle hevigheid terug. Misschien nog wel erger. En daar hadden ze nou juist niet op gehoopt.

De Egyptenaren maken zich vooral zorgen over de komende verkiezingen. Het land is een puinhoop en volgens hen is er geen enkele partij die daarmee om kan gaan. Het verkeer is een ramp, de criminaliteit gaat omhoog en veel Egyptenaren zien het allemaal niet meer zitten. Vooral de rijkere Egyptenaren, uit de middenklasse en hogere klasse, maken zich zorgen om de politieke keuze van hun landgenoten. Zij verwachten nooit dat de armere, minder geschoolde Egyptenaren een goede keuze kunnen maken. Of ze een punt hebben, valt nog te bezien. De kloof tussen arm en rijk is altijd groot geweest en dat zal de komende tijd niet veranderen. Wat er onder de armen speelt, weten de rijken niet en andersom. En dat terwijl ze beiden met dezelfde problemen worstelen. Ook voor de geschoolde mensen is het moeilijk om een passende baan te vinden en om met alle chaos in het land om te gaan. Ze zien geen veranderingen en worden daar een beetje moedeloos van. Bij de armere mensen  speelt dit waarschijnlijk nog meer. Zij hebben immers nog minder kans op een goede baan dan iemand die op de universiteit heeft gezeten.

Daar komt nog eens bij dat niemand als een gekwalificeerde leider wordt gezien. Mubarak was dertig jaar aan de macht en de bevolking zag hem nog lang niet vertrekken. Dat dit wel is gebeurd, was ook voor de bevolking een grote verassing. Dat de protesten uitgroeiden tot een volksdemonstratie, had niemand durven dromen. Dat de protesten uitgroeiden tot een revolutie,  kwam helemaal uit de lucht vallen. De Egyptenaren hebben een goede leider nodig die alle puinhopen van de oud-president kan opruimen en ze twijfelen eraan of er wel iemand is die deze zware taak aankan. Geef ze eens ongelijk. En als er iemand komt, zal het jaren duren voordat veranderingen zichtbaar worden. De economie is ingestort, de sociale voorzieningen zijn verschrikkelijk en het scholingssysteem laat ook te wensen over. Verbeteringen komen langzaam op gang en hebben tijd nodig. Wie deze zware taak kan vervullen, weet niemand. Soms valt er opeens een naam, maar er is geen duidelijke lijn in te trekken.

In april was ik in Cairo. Terwijl ik bij een vriend in de auto zat, stond ik doodsangsten uit. Tot drie keer toe werden we bijna aangereden door andere bestuurders. “Egypte is een zooitje, we hebben een sterke leider nodig. Deze mensen zijn helemaal niet klaar voor een politiek systeem zoals in het westen”, zei hij hoofdschuddend.  Ik begreep hem niet en vroeg om uitleg. Hij antwoordde dat de dertig jaar durende dictatuur mensen heeft afgestompt. Ze weten volgens hem niet beter dan te doen wat iemand zegt dat ze moeten doen. “Alleen het verkeer is al een ramp. Er zijn strenge regels nodig om dat in goede banen te leiden.” Ook zei hij dat de corruptie weliswaar minder is geworden, maar dat dit niet altijd het gewenste effect heeft. Flessen drank worden bij de grens kapot geslagen en dat werkt weer op de zenuwen van de mensen die ze wilden meenemen. Voor de revolutie zou je ze gewoon wat toestoppen, aldus mijn vriend. Of dat nou zo goed was, wist hij niet. Wie dit alles moest komen oplossen, wist hij ook niet. Of de rest van de bevolking er ook zo over dacht, wist hij evenmin.

Natuurlijk houden sommige Egyptenaren zich nog uitvoerig bezig met de revolutie. Een aantal Facebookvrienden plaatst regelmatig kritische updates over alles wat er in Egypte gebeurd. De rest is verder gegaan en leeft het leven van alledag.  De revolutie leeft bij hen meer op de achtergrond. Het is er wel en ze praten er wel over, maar wachten meer af op wat er komen gaat.  Allebei de groepen doen het juiste, ze houden elkaar in evenwicht. Het proces van Mubarak is iets wat moet gebeuren, een tussenfase. De eerste stap, de revolutie, is achter de rug. Hierna begint het echte werk: de puinhoop van Mubarak opruimen. De Egyptische bevolking hoopt op het beste en houdt tegelijkertijd hun hart vast. Ik ook. Met gemengde gevoelens hou ik mijn Facebookpagina in de gaten. De komende maanden gaat het vast drukker worden op de overzichtspagina, daar ben ik van overtuigd. Misschien als het proces zich vordert of wanneer er weer verkiezingen zijn. Dat Egyptenaren hun stem wel laten horen, hebben ze immers ruimschoots bewezen.

Dit artikel is eerder verschenen op het weblog van Brenda Stoter