Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Identiteit & politiek, een voor de hand liggende combinatie

  •  
31-03-2010
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
64 keer bekeken
  •  
BNNVARA fallback image
Even een open deur inschoppen: wat is de mens zonder identiteit? Niet meer en niet minder dan een wezen zonder enig houvast en dus zonder enige zekerheid. 
Om als individu te functioneren is identiteit een noodzaak. De vraag die onlosmakelijk rijst is logischerwijze: wat is identiteit in algemene zin en welke rol speelt deze in de politiek?
Identiteit is uit de losse pols geformuleerd de combinatie van een aantal gezamenlijk gedeelde kenmerken. Deze kunnen slechts bestaan bij de gratie van het feit dat er tenminste één identiteit bestaat die op wezenlijke gronden afwijkt van de eigen identiteit. Zoals de kleur zwart een nietszeggend en betekenisloos woord is zolang er geen afwijkende kleur bestaat: wit, geel groen – noem ze maar op.
Kortom: de mens heeft als zodanig geen fundament zodra en zo lang er geen groeperingen bestaan die wat wezenlijke kenmerken afwijkt van de zijne; hij/zij weet als het ware niet wie hij is.
De geschiedenis staat bol van voorbeelden welke de noodzaak van een afwijkende identiteit als noodzaak onderstrepen. Soms op vreedzame wijze, vaak op geweldadige wijze. Recente en willekeurige voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld de Koude Oorlog waarin identiteit van de ene groep individuen werd ontleend aan het bestaan van de afwijkende identiteit van de andere groep individuen: democratische versus totalitaire indentiteiten. Het Zuilenstelsel in Nederland is eveneens een uitstekend voorbeeld, vaak nauw verweven met godsdienstige verscheidenheid.
Dit zijn slechts enkele voorbeelden uit een lange rij. Datgene wat ze allen gemeen hebben is wezenlijk: het bestaan van afwijkende identiteiten bevestigt het bestaan van de eigen identiteit van de mens als individu en vormt zo een sociale identiteit – het diepgewortelde en noodzakelijke gevoel en de overtuiging “ergens bij te horen”. Hetgeen niet anders is dan een andere verwoording van bestaansrecht gefundeert op gezamenlijke eigenschappen. Inderdaad: wederom identiteit.
In het verleden en tot op de dag van vandaag dienen deze identiteiten op gezette tijden getoetst te worden om de bevestiging te verkrijgen dat ze inderdaad nog bestaan. Als simpel voorbeeld moge gelden een voetbalwedstrijd tussen Nederland en Duitsland op bijvoorbeeld wereldkampioenschappen of Europese kampioenschappen: geen enkele wedstrijd is zo beladen is deze. Een vreedzame toetsing van het bestaan van de Nederlandse identiteit. Alsook de Duitse identiteit overigens. Buren die in het dagelijks leven elkaar amper goedendag zeggen, vallen elkaar in de armen als het Nederlands nationale voetbalelftal scoort, laat staan een dergelijke wedstrijd wint. De identiteit is bevestigd.
Problemen onstaan zodra ijkpunten van de inditeit verwateren of zelfs weg vallen: daarmee wordt de bijl gelegd aan de wortel van de zo nodige identiteitsbevestiging en raakt de mens als individu behorend bij een groep gelijkgestemden gedeeltelijk of zelfs volledig ontheemd. De identiteit komt op het spel te staan. De constatering dat grofweg de aflopen vijftig jaren deze broodnodige ijkpunten langzaam maar zeker zijn afgebrokkeld of zelfs zijn verdwenen is een gegeven dat door weinigen zal worden ontkent. De Koude Oorlog is voorbij, het Zuilenstelsel min of meer eveneens. Dit geldt tevens voor overige ijkpunten welke van groot belang zijn voor individuele en sociale identiteit en cohesie. De Nederlandse burger die voorheen als van zelfsprekend op een politieke partij stemde op grond van geloofsovertuiging stemt vandaag de dag niet vanzelfsprekend meer op bijvoorbeeld het CDA. Evenmin stemt de “arbeider” zoals vroeger wel het geval was vandaag de dag vanzelfsprekend op de PVDA.
Maar de noodzaak aan ijkpunten blijft onverminderd bestaan. Dus resteert er geen andere optie dan op zoek te gaan naar nieuwe ijkpunten ter waarborging van de zo noodzakelijke identiteit. Andere identiteiten worden gezocht en gevonden. Het afzetten daartegen is een noodzaak. Dit kan op vreedzame wijze, maar ook op vijandige wijze. Dat laatste heeft thans overduidelijk de overhand. De vraag rijst: hoe wordt met dit gegeven om gegaan? Ontbreken of tornen aan identiteit levert onlosmakelijk angst op, die zich zoals de geschiedenis uitwijst, (te) vaak uit op extreme en negatieve wijze ten opzichte van de nieuwe dan wel afwijkende identiteiten die gezocht en gevonden werden.
Politiek speelt in de aanpak van het bovenstaande weliswaar niet de enige, maar wel een bijzonder belangrijke rol. Op deze rol kom ik in een volgend stuk terug.
Dit stuk staat ook op de website Hollandsche politiek.

Meer over:

opinie, leven
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.