Ik had nog zo gezegd: geen bommetje!

Steeds vaker moet ik aan deze beroemde reclameslogan denken als ik Trump per Twitter zie dreigen richting Noord-Korea. “Ik had nog zo gezegd: geen bommetje!” Eerlijk gezegd moet ik ook toegeven dat ik enigszins zenuwachtig begin te worden van het wedstrijdje ‘ver plassen’ door Trump en Kim Jong-un. Wij staan erbij en kunnen niets doen. Ondertussen lijken de emoties steeds verder op te lopen en kondigt Kim Jong-un doodleuk aan medio augustus een paar raketten op Guam af te vuren.

Uit het verleden weten we dat geopolitiek een belangrijke factor is als opmaat naar oorlog. Het zou ook niet de eerste keer zijn dat blufpoker oorlog veroorzaakt. Wie het boek ‘Slaapwandelaars’ van de historicus Christopher Clark gelezen heeft zal zich verbaasd hebben over hoe een (relatief) klein regionaal incident binnen zes weken kon uitmonden in een wereldoorlog. ‘Het uitbreken van de oorlog in 1914 is geen Agatha Christie-drama, waarbij op het eind de dader wordt aangetroffen in de serre, gebogen over het lijk en met een smoking gun in de hand’, schrijft Clark. De situatie in Europa was heel instabiel. Diplomaten, politici, monarchen en officieren praatten allemaal door elkaar heen en het was heel onduidelijk wie de beslissingen nam. Onderhandelingen gevoerd door politieke autisten die niet naar elkaar wilden en konden luisteren. Clark beschrijft heel duidelijk hoe de wereld slaapwandelend een wereldoorlog inliep. De onvermijdelijke oorlog kwam er zonder dat iemand hem echt wilde.

Slaapwandelen we nu ook weer een oorlog in? Ook nu bluffen de machthebbers, Kim Jong-un bluft met een ‘totale oorlog’ en Trump over ‘vuur en razernij’. Het zijn geen politieke autisten maar politieke narcisten die het nu voor het zeggen hebben en niet voor rede vatbaar lijken. Was in de zomer van 1914 Europa een kruitvat nu is Korea het (nucleair) kruitvat. Een kruitvat waar we sinds 1953 met een grote boog omheen lopen, maar waar het lont plots vlam lijkt te vatten doordat Noord-Korea graag met vuur en raketten speelt.

‘Si vis pacem, para bellum’, is een bekend Latijns spreekwoord. In het Nederlands betekent het: Als je vrede wilt, bereid je dan voor op oorlog. De wapenwedloop tijdens de Koude Oorlog tussen Oost en West was gedeeltelijk gebaseerd op dezelfde eeuwenoude politiek van oorlogsvoering. De wederzijdse afschrikking met steeds zwaardere wapens zorgde ervoor dat Oost en West elkaar in evenwicht hielden. Rechtstreeks met elkaar praten wilde ook nog wel eens helpen. Ronald Reagan en Michail Gorbatsjov deden dat meermaals met succes.

Als kind van de jaren tachtig heb ik nog net de Koude Oorlog meegemaakt. Op school leerden we nog over de communisten met hun kernbommen in de USSR. Maar iedereen wist ook hoe belangrijk Michail Gorbatsjov was. We zagen dat door te praten veel problemen opgelost konden worden. De pacifist die ik in wezen ben zoekt met dit spreekwoord ook een andere uitleg. Het kan namelijk ook worden gezien als de raad om met een vooruitziende blik conflicten te voorkomen in plaats van ze te moeten oplossen. Net zoals Ronald Reagan en Michail Gorbatsjov dat deden. Dit kan nu ook nog, maar dan moeten ze het wel doen en niet per Twitter.

De tijd van de ratio lijkt echter voorbij. ‘Military solutions are now fully in place, locked and loaded, should North Korea act unwisely. Hopefully Kim Jong Un will find another path!’, twitterde de president op 11 augustus. Oorlogsretoriek per twitter, we zagen het nog niet eerder zo stevig. We leven in spannende tijden.