Im Osten was Neues!

Terwijl de Duitse kranten over het Westfront in oktober 1917 schreven: ‘ Im Westen nichts Neues ’ vond in Rusland een revolutie plaats. Op 25 oktober (7 november, Gregoriaanse kalender) begon formeel de revolutie in Petrograd. Die dag begon voor de operazanger Fjodor Schaljapin in Petrograd rustig. Fjodor was operazanger en moest die avond de hoofdrol in ‘Don Carlos’ zingen. Rusland ging die dag geluidloos ten onder, de Sovjet-Unie werd geboren. Bij de machtsgreep vielen uiteindelijk maar een paar gewonden. Volgens overlevering zou Rodionow, een Bolsjewistische artillerist geroepen hebben: ‘Wat is dit voor een revolutie? Wij grijpen de macht en iedereen gaat naar het theater?’ Misschien zag hij de grote operazanger Fjodor Schaljapin wel in avondkleding en bontmantel door de sneeuw naar de opera lopen…

In de meest moorddadige eeuw uit de Europese geschiedenis zijn een paar gebeurtenissen aan te wijzen die in de buitencategorie vallen. De Russische revolutie is er een van. Het zou van grote invloed zijn op de wereld. De communistische octopus zou vanuit de Sovjet-Unie haar tentakels met hamer en sikkel uitstrekken over grote delen van de wereld. Er zouden wereldwijd (burger)oorlogen gevoerd worden om het arbeidersparadijs te realiseren. In 1945 zou het als een van de grote winnaars uit de Tweede Wereldoorlog komen. Het beïnvloedde de wereld, van opkomst tot ondergang van nazi-Duitsland, de opkomst van de welvaarstaat. Maar ook de Amerikaanse politiek.

Maar net als 100 geleden is het vandaag ook in Rusland rustig. Aan historisch besef ontbreekt het de Russen overigens niet; de overwinning op de nazi’s wordt ieder jaar groots herdacht. Maar met de Revolutie weet men zich duidelijk geen raad. Toen de Sovjet-Unie nog bestond kon men ‘1917’ nog als geboorte zien. Maar anno 2017? Lenin ligt nog in zijn open grafkist in het hart van Moskou en wordt tweewekelijks speciaal behandeld. Echter de laatste tsaar van Rusland Nicolaas II en zijn familie, die Lenin in Jekaterinaburg liet vermoorden, hebben inmiddels de rang van heilige martelaren bereikt. Aan welke kant van de geschiedenis uit  ‘1917’ zou Poetin zich moeten opstellen? Kijk alleen maar naar de felle reacties van Russisch orthodox gelovigen in Rusland rondom de film ‘Matilda’. Ook hier sprak Poetin zich niet uit.

Het Russische collectieve geheugen is op dit vlak gespleten. Na de Oktoberrevolutie kwam een gewelddadige burgeroorlog die tussen 1917- 1922 miljoenen mensen het leven kostte. Een verschrikkelijke burgeroorlog tussen de ‘roden’, ‘witten’ en minder bekend de ‘Groenen’ waar ook buitenlandse troepen bij betrokken waren. Niet voor niets dat Poetin bij de herdenking voor het concept ‘verzoening’ koos. Maar een oproep tot verzoening is ook een oproep tot vergeten. Vergeten dat minstens 20 miljoen in de Sovjet-Unie gewelddadig stierven.

Maar Poetins omgang met de ‘Russische revolutie’ is ook om andere redenen lastig. Zijn positie staat ten dienste van stabilisering van het land, na de ontwrichtende negentiger jaren met liberale omslag onder leiding van Boris Jeltsin. Herstel van de orde vergt een beroep op de continuïteit van de Staat. In deze lijn past ook de kerk en de tsaar. Niet de Lenin die bij terugkeer uit ballingschap in Zwitserland de revolutie uitroep en voornemens was politie, leger en ambtenarij af te schaffen. Die het land opportunistisch in chaos stortte. Lenin en zijn Russische revolutie zijn geen geschikt rolmodel voor de Russen meer.