Opinie 18 januari 2013
634
15
Han van der Horst

Historicus

Han van der Horst (1949) is historicus. Hij schreef onder meer The Low Sky: understanding the Dutch', Nederland: de vaderlandse geschiedenis van de prehistorie tot nu, Een bijzonder land, het grote verhaal van de Vaderlandse geschiedenis, Onze Premiers en Schep Vreugde in het Leven, Levenslessen uit de grote depressie. Op elke laatste zondag van de maand is hij om elf uur in de ochtend te horen als boekbespreker in het VPRO-radioprogramma over geschiedenis OVT.

In crisis gaat beschaving op de werkplek altijd teloor

De bouw werkt in de felle kou door en werkgevers – ook in benarde omstandigheden – zetten de gezondheid van hun personeel op het spel

Alles loopt terug, behalve de werkloosheid. De laatste maanden is die met zeventigduizend gegroeid.

Dat is eigenlijk heel vreemd. Elke dag staan kenners en commentatoren op, die beweren dat het ontslagrecht “hervormd” moet worden omdat anders de arbeidsmarkt niet in beweging komt. Donderdagavond liet minister Henk Kamp bij Pauw en Witteman merken dat hij daarnaast demotie best een aardig idee vond als werknemers er niet in slaagden om voor de baas “aantrekkelijk” te blijven. Je kon aan zijn dunne glimlach zien dat hij zichzelf ondanks zijn leeftijd en de bijbehorende traagheid toch heel aantrekkelijk vond voor welke werkgever dan ook.

In tijden van crisis gaat de beschaving op de werkplek altijd teloor. Je staat immers met de rug tegen de muur. Dat de bouw in de felle kou doorwerkt en werkgevers – ook in benarde omstandigheden – de gezondheid van hun personeel op het spel zetten, is daar opnieuw een blijk van.


Dat geldt net zo goed voor de roep om de wetten van de jungle bij wijze van “hervorming” terug te laten komen in de verhoudingen tussen kapitaal en arbeid. Dát is de achtergrond van de “hervormingsdrift” en niets anders, want ondanks al die zogenaamd vastgeroeste verhoudingen lukt het blijkbaar prima om de mensen op straat te flikkeren.


Wat dat betreft kan minister Asscher zijn prioriteiten met gerust hart verleggen. Hij hóeft het gebouw van de sociale voorzieningen en rechten niet te vervangen door een schuurtje met een lek dak. Echt niet. 

Volg Han ook op Twitter

Het laatste boek van Han van der Horst is: Nederland, de vaderlandse geschiedenis van de prehistorie tot nu

Laatste publicatie van Han van der Horst

  • Zwarte Jaren

    Nederland in de Tweede Wereldoorlog

    2020

Geef een reactie

Laatste reacties (15)

  1. Dewik2011
    De logica om in de bouw s’winters niet te werken ontgaat mij helemaal. In Rusland, en zelfs in Siberie, waar toch een heel ander type winter heerst, wordt gewoon doorgebouwd. Er wordt ook gewoon beton gestort bij hele lage temperaturen met wat speciale voorzieningen.

    Misschien moeten we wat Russische expats invliegen om ons uit te leggen hoe je dat moet doen ??? Een soort ontwikkelingshulp.
  3. mobilehome
    De EU raakt niet alleen de werkplek, raakt ondertussen iedereen.
    Als ik dit schrijf legt mijn brein een verband met Hitler en Mussolini, zij hadden beiden weinig op met degenen die een comfortabel leven wilden, je moest je opofferen voor je land.
    Zo lijkt Van Rompuy ook te denken, ‘een sterke EU’.
  4. JoopSchouten
    Han, je verhaal doet me denken aan een artikel die Thom Holterman onlangs plaatstte over de Italiaanse jurist, vakbondsleider en Europarlementariër Bruno Trentin (1926-2007) waarin hij ons wees op zijn boek La Cité du travail (1997; uit het Italiaans in het Frans vertaald 2012).

    Hij wijst daarin aan dat er sprake is van verlies van burgerschapsrecht op de werkplek.

    Met het ondertekenen van zijn arbeidscontract schort de arbeider de uitoefening van zijn burgerschapsrechten voor een aantal uren per dag op. Hier wijst Trentin op de tegenstelling tussen vrijheid en subordinatie.

    De rechten die aan de burger worden toegekend ten behoeve van het deelnemen aan het bestuur (vrijheid), bijvoorbeeld in zijn gemeente, worden hem geweigerd als arbeider in het bestuur op zijn eigen werkplek (subordinatie)! De werkplek kenmerkt zich namelijk als een vastliggende onder- bovenschikkingsrelatie van arbeider/leiding. Deze ondergeschiktheidpositie van de arbeider is nodig om de leiders van het kapitalistische systeem ongestoord hun kapitaalontvreemdende handelingen te laten verrichten ten behoeve van zichzelf en de kaste die hen daarbij ondersteunt.

    De arbeider roept dat zelf over zich af door zich vrijwillig in die positie te begeven, wordt wel beweerd, zo leest men bij Trentin. Met het ondertekenen van zijn arbeidscontract regelt hij immers die ondergeschiktheid. Maar, zo betoogt Trentin, daar is ondermeer tegenin te brengen dat hij alleen zijn arbeidstijd per contract aanbiedt. En hoe zou je nu tijd en persoon kunnen scheiden. Toch gebeurt dat. In één wezen zit dan de arbeider die tijd levert en de persoon die drager van burgerschap is. Kortom, hier hebben we met een geconstrueerde juridische fictie van doen. Daar komt Trentin tegen op, en hij verwijt links dat het over deze fictie zwijgt.

    Trentin roept op om op te houden arbeid als een te kwantificeren zaak te zien, dat wil zeggen om op te houden met de ‘ontmenselijking van de arbeid’. Tevens moet de fictie waarover we het hadden van tafel om de concrete persoon van de arbeider uit de machtssfeer van de werkgever te halen, waarmee het onmiddellijk opschorten van de burgerschapsrechten stopt.

    bron.:
    http://libertaireorde.wordpress.com/2013/01/16/de-sociaaldemocratie-in-de-tang-van-tayloristische-aanname-tot-neoliberale-overgave/

    Je kunt dus stellen dat de beschaving op de werkplek al al sinds de 19e eeuw zoek is.
    1. FransAkkermans1947
      “Je kunt dus stellen dat de beschaving op de werkplek al al sinds de 19e eeuw zoek is.”
      Dat kun je stellen als je nooit iets gelezen of bekeken hebt van de arbeidsomstandigheden van voor die tijd. In fabrieken en mijnen, op het land en op schepen, in havens en in de bouw.
      Ik weet niet wat u dan onder beschaving verstaat.

      Het jaarlijkse gesteggel over vorstverlet, crisis of geen crisis, is een ritueel in deze tijd dat niet koning winter maar koning arbo regeert.
      Praat ook eens maar wat oude bouwvakkers en u zult zien dat een en ander sterk verbeterd is.
    2. Jensbos
      “Trentin roept op om op te houden arbeid als een te kwantificeren zaak te zien, dat wil zeggen om op te houden met de ‘ontmenselijking van de arbeid’.”

      Daarom is handhaving van het Rijnlandse model zo belangrijk, we moeten tegengaan dat het anglo-amerikaanse cowboy kapitalisme de overhand gaat krijgen.
  5. peterh
    Denk dat ook meespeelt dat veel mensen in de bouw ZZP’er zijn.
    Voor zo iemand is een dag niet werken een dag geen omzet, dan werk je heus vrijwillig gewoon door bij een beetje kou of als je niet te ziek bent.
  6. InneV
    Er zijn nu inmiddels 2 grote IT-bedrijven die van plan zijn om hun oudste werknemers minder te betalen omdat ze niet meer voldoende opleveren en zelfs de “baas” geld kosten.
    Die bedrijven hebben een leiding die heel goed betaald wordt.
    Als je de leiding hebt van een bedrijf dan wordt er van je verwacht dat je je bedrijf rendabel maakt en zorgt dat er winst gemaakt wordt. Je gaat de markt op en zorgt ervoor dat je product zo aantrekkelijk mogelijk is. Dat “aantrekkelijk zijn” kan alles inhouden. Echter dat “alles” houdt in ieder geval “kwaliteit” in. Geen mens heeft er zin in iets te kopen wat binnen de kortst mogelijke keren weggegooid moet worden. De prijs speelt pas dan een rol als de koper weet dat hij rommel koopt wat je inderdaad snel kan weggooien. Dat is dan immers niet zo erg, juist omdat het goedkoop is.
    De koper voelt zich er dus niet aan bekocht.
    Dat is dus de reden waarom de producten uit lage-lonen-landen aantrekkelijk zijn. Om te concurreren moet je dus wel met kwaliteit op de proppen komen.
    Dat is dus de belangrijkste taak van het leidinggevend personeel. Zij moet er voor zorgen dat het product aantrekkelijk wordt.
    Lukt hen dat niet dan falen ze dus in hun opdracht.
    Dat houdt dus in dat zij de eersten zijn die moeten inleveren op hun salaris. En het aardige is dan ook nog eens dat zij daar zelf het minste last van hebben en het bedrijf kosten bespaart.
    Immers die “oudere werknemer” heeft gewoon als taak om min of meer te doen wat hem wordt opgedragen. Echt waar, iemand die wel eens “oudere werknemer” is geweest, weet dat hoe hij ook zeker weet dat het beter kan, altijd te horen krijgt dat hij er naast zit. Dat is niet zo erg. Immers dan gaat het gewoon op de oude voet door en laten we eerlijk zijn, dat de kans dat een oudere medewerker “boekhouden” geniale vernieuwingen in het “boekhouden” zal ontdekken is maar zeer klein. “Productiemedewerkers” zullen als ze ouder zijn, waarschijnlijk wel iets langzamer zijn, maar hoe dan ook, net als bijna elke medewerker in het bedrijf, wordt van bijna geen van hen “innovatie” verwacht. Dat is t.a.t. de taak van de “top”.
    Die “toppers” zijn derhalve de eersten die dienen in te leveren.
    En als je dat inderdaad zou doen, is de kans groot dat ze dan wel degelijk hun best zullen doen om dat te voorkomen.
    1. Jensbos
      Tsja, de managers(outsourcers?), die bij de deur staan om hen collega’s de deur te wijzen..en door de winst uit verlaagde kosten…. een lekkere bonus ontvangen.
  9. Winston
    Zelfs in de economisch meest voorspoedige tijden is werkloosheid over het algemeen geen pretje. Mensen die hun baan verliezen of nooit aan de bak komen voelen zich nutteloos, onzeker en hebben het gevoel te hebben gefaald. Dat ontslag als een algemeen aanvaard bedrijfsinstrument wordt gezien om de winsten op peil en de concurrentiepositie veilig te houden, is gezien de verstrekkende sociaal-maatschappelijke en psychische gevolgen voor de werknemer eigenlijk te gek voor woorden. Waar is onze morele verontwaardiging gebleven wanneer alweer een paar duizend mensen hun baan verliezen?

    Nog niet zo lang geleden was ontslag vanwege bedrijfseconomische redenen ook voor de werkgever een morele nederlaag. Maar sinds de jaren 90, met de intrede van flexwet en “jobhoppers” werd hiermee afgerekend. Het is deze cultuur van de zichzelf verkopende “homo economicus” die Henk Kamp met zijn dunne glimlach bij P&W propageert. Weg was de mede-verantwoordelijkheid van de werkgever, die werd vervangen door de eigen verantwoordelijkheid van de werknemer om vooral in zichzelf te blijven investeren om “interessant” te blijven voor de werkgever.

    In het hart van de neoliberale economie staat immers de even egoïstisch als rationeel handelende homo economicus. Een flexibel personeelsbestand is goed voor de concurrentiepositie. En jobhoppen was zelfs de mode in bepaalde sectoren: wie langer dan drie jaar bij dezelfde werkgever bleef werken was eigenlijk een beetje een loser. Die had niet begrepen dat er eigenlijk geen werknemers meer zijn, alleen maar ondernemers, en dat je je talenten bij een concurrent misschien wel tegen een betere prijs kon verkopen. Loyaliteit werd een ouderwets, achterhaald begrip.

    Het past allemaal naadloos in het ideaalplaatje van de neoliberalen. “Zelfredzaamheid” zoals door Kamp en Co wordt uitgedragen, is het devies waarmee (massa-) ontslagen en verdere sociale tweedeling worden gerechtvaardigd. Moraliteit en beschaving (op de werkplek) hebben in de neoliberale politiek geen plaats van betekenis, zelfs niet in een tijd dat het fundament onder de neoliberale economie, de abstractie genaamd “homo economicus”, dikke vette scheuren begint te vertonen.

    Feit is dat we onder de huidige economische constellatie de werkgevers weinig kwalijk kunnen nemen. Want bij verkassen naar een lagelonenland of bij de volgende ontslaggolf verwijst de ondernemer simpelweg naar de toegenomen concurrentiedruk, of naar de wensen van de aandeelhouders of die van de consumenten. Erst kommt das Fressen, dann kommt die Moral.

    Moraliteit en beschaving. Zo lang deze aspecten van het mens-zijn geen plaats krijgen in de economie is het vechten tegen de bierkaai. En hoe geef je deze aspecten hun plaats binnen de economie? Je geeft zelf al een voorzet, Han:

    “Dat geldt net zo goed voor de roep om de wetten van de jungle bij wijze van “hervorming” terug te laten komen in de verhoudingen tussen kapitaal en arbeid.”

    Het gaat om de verhouding tussen kapitaal en arbeid. Het enige wat we moeten doen is het productiekapitaal democratiseren. Geef werknemers zeggenschap over de inzet van dat kapitaal. Laat de werknemers (mede-) eigenaar zijn van het bedrijf waar ze werken. Er is niemand die meer belang heeft bij het gezonde voortbestaan van het bedrijf dan de werknemer. Er is ook niemand die minder belang heeft bij overproductie dan de werknemer, daar hij zelf ook de consument is. Winst zal niet hun drijfveer zijn, want daarmee benadelen zij alle andere werknemers die voor hen net zulke belangrijke producten maken. Dan zullen we ook inzien dat arbeid eigenlijk het enige kapitaal is dat iets oplevert, en tegelijkertijd iets kost.
    1. Jensbos
      “Dan zullen we ook inzien dat arbeid eigenlijk het enige kapitaal is dat iets oplevert, en tegelijkertijd iets kost.”

      Zoals Marx dat al zo mooi typeerde …kapitaal is dode arbeid…(het is dus eigenlijk onrealistisch om daar waarde aan toe te voegen …boom and bust….)
  10. Raven63
    Lekker ongenuanceerd weer, Kees. De houten steigerplanken worden spiegelglad en de aluminium staanders en liggers kan je niet vastpakken, zonder handschoenen, omdat je huid eraan blijft kleven door de kou. Maar het zijn de gladde planken op de steigers EN in de open woningen in aanbouw die het gevaarlijkste zijn. Er was ooit vorstverlet om een hele geldige reden. Cement bevroor o.a. Doet het nu ook. Evenals gips en stuc kalk.