In deze energiecrisis hebben we even geen tijd voor al te verdelende rechtvaardigheid

Dezer dagen houdt het kabinet langdurig crisisberaad over compensatie voor de gestegen energiekosten. De burgers worden al enkele maanden over een breed front geconfronteerd met prijsstijgingen. Die van energie vormen de klap op de vuurpijl. Te verwachten valt dat honderdduizenden  in financiële problemen komen terwijl miljoenen Nederlanders hun bestedingspatroon moeten aanpassen. Ook bedrijven worden hard geraakt. De aluminium- en de kunstmestproductie liggen al stil omdat de eindproducten niet meer concurrerend zijn. Zo’n lot staan bij ongewijzigd beleid ook grote delen van de glastuinbouw te wachten. Om te beginnen.

De vorige grote energiecrises hebben geleid tot economische recessies van jewelste. Dat kun je zeker bij een weer opflakkerende pandemie (verdubbeling van de besmettingscijfers in een week) niet hebben.

Dat is het probleem. Daar moet je een oplossing voor zoeken. Die is eenvoudig. Je houdt de energieprijzen laag door middel van subsidies. Direct aan de consument of aan de producent, die in ruil daarvoor de prijzen laag houdt.

Ho ho, zo eenvoudig ligt het niet. “De overheid is geen geluksmachine”, heeft Mark Rutte aan het begin van zijn loopbaan gezegd en liberalen belijden regelmatig hun ongeloof in een maakbare samenleving. Toch proberen hij en zijn bondgenoten met regelmaat een breed assortiment insecten te slaan met één klap. Ze worden geconfronteerd met probleem A. Daarna gaan ze op zoek naar een maatregel die tegelijk soelaas biedt voor de problemen B en C. Toegegeven, ze worden daartoe door publiciteit zoekende Kamerleden en allerlei lobbyboeren constant aangespoord maar dat is geen excuus. Het resultaat is meestal dralen, aarzelen en tenslotte slecht beleid.

Dat dreigt ook nu te gebeuren: alles goed en wel met die compensaties voor de gestegen energieprijzen maar worden de rijken  in dit land niet al genoeg gepamperd? Moet de belastingbetaler het verwarmen van hun inpandige zwembaden mee financieren? Steun moet uitsluitend gaan naar wie die nodig hebben. En zo ligt er dan naast probleem A een probleem B op de vergadertafel. Daarnaast is er probleem C: gesubsidieerde energieprijzen nemen de stimulans om te isoleren en het gas de duur uit te doen weg. De oplossing moet een antwoord bieden op niet dat ene maar op drie problemen. Destijds heeft Marilyn Warman, afkomstig uit Michigan, mij eens een prentbriefkaart gestuurd met daarop een fel kijkende Amerikaanse adelaar. Er stond bij: “ Focus, if you chase two rabbits both will escape. ”

De overheid moet er voor zorgen dat de bestedingspatronen van burgers en bedrijven de komende maanden niet te zeer overhoop gehaald worden. Hoe doe je dat? Je kiest een maand waarin de energieprijzen nog min of meer normaal waren, niet extreem hoog zoals nu maar ook niet extreem laag zoals op de hoogtepunten van de lockdowns. Dat is laten we zeggen november 2019. Alles wat je nu meer betaalt dan in die maand, krijg je van overheidswege vergoed. Dat kun je bijvoorbeeld via de gemeentes regelen die de rekening doorsturen naar het rijk. Het is mogelijk daar een ministerie voor aan te wijzen. Of men vormt een specifiek fonds. Geld zat. Dat kan de staat gratis lenen om de terugbetaling vervolgens over vele jaren uit te smeren zodat de druk op de belastingbetalers niet ineens te hoog wordt want – ja hoor – die gaan er voor opdraaien. Dat doen ze trouwens op een andere manier net zo goed als de overheid ons door gebrek aan focus een recessie indraait. Dan is de schade aan hun portemonnee waarschijnlijk veel groter.

En die overdekte zwembaden dan in Laren, Aerdenhout en Wassenaar? Er is één grove maatregel om daar wat aan te doen: bind de compensatie aan een maximum voor particulieren. Uiteraard komen dan onrechtvaardigheden voor. Natuurlijk profiteren dan gasten die het eigenlijk niet nodig hebben. Dat is spijtig maar we hebben nu even andere prioriteiten. Wat probleem C betreft – Nederland van olie, kolen en gas af – geld dat mensen extra kwijt zijn aan de energierekening, gaat niet naar verduurzaming.

De sjaak zijn we toch maar door gerichte maatregelen hoeven we niet tegelijk ook het haasje, de pineut, de sigaar en de lul te zijn. Focus!

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.