In memoriam: Pete Seeger

Dinsdag overleed een van de belangrijkste personen uit de Amerikaanse folk-beweging: Pete Seeger. Met zijn muziek maakte hij zich hard voor pacifisme, gelijkberechtiging van zwarten, armoedebestrijding en het milieu. Tijdens de communistenjacht van Senator McCarthy zat hij enige tijd vast wegens ‘unamerican activities’, maar kwam door een vormfout vrij. Seeger schreef onder meer ‘If I had A Hammer’, en het door Marlene Dietrich vertaalde ‘Where Have All The Flowers Gone?’ Andere door hem geschreven- of gepopulariseerde titels waren ‘Turn Turn Turn’ en ‘We Shall Overcome’.

Met name door dit laatste lied is zijn naam onlosmakelijk verbonden met de Civil Rights Movement. Pete Seeger hoorde met onder meer Joan Baez en Bob Dylan tot een groep folkzangers die altijd beschikbaar waren voor benefietconcerten. Bijvoorbeeld voor SNCC, het Student Non-violent Coödinating Committee dat verantwoordelijk was voor veel van de protestacties in het Amerikaanse Zuiden. Zijn pacifisme ten spijt verdedigde Seeger met ‘Ballad Of Old Monroe’ ook het zwarte recht op gewapende zelfverdediging en een vooraanstaand apologeet daarvan, de naar Cuba gevluchte Robert Williams.

Hoezeer hij ook betrokken was bij de zwarte gemeenschap, zijn muziek sloeg bij zwart Amerika nauwelijks aan. Seeger en Baez lieten in hun contracten optekenen dat ze niet voor gesegregeerde zalen zouden spelen, maar het zwarte publiek kwam simpelweg niet opdagen, zelfs niet als de kaarten gratis werden uitgedeeld. Overigens genoten ook  wereldsterren als Dylan, The Beatles en The Rolling Stones  buiten de blanke gemeenschap weinig populariteit. Hiervoor waren de rassenverhoudingen in de VS te zeer uit balans.

Hoewel de smaak nauwelijks gedesegregeerd was en zwarten weinig affiniteit toonden met folk-artiesten als Seeger was het wél een zwarte producer die van cruciale betekenis bleek voor de folk-beweging: Tom Wilson voegde drums en elektrische gitaar toe aan een track van een act die wegens gebrek aan succes inmiddels was gestopt.  Het resultaat, ‘The Sound Of Silence’, werd de internationale doorbraak van waarschijnlijk het beroemdste folk-duo ooit: Simon & Garfunkel. Eerder in 1965 had Wilson ‘Like A Rolling Stone’ geproduceerd, Bob Dylan’s ‘bekering’ tot de elektrische gitaar.

Niet iedereen kon dit echter waarderen. Veel ‘folkies’ verweten Dylan verraad aan de puristische idealen van de folk-beweging. Hoewel ze politiek zonder meer bij uiterst links hoorden stelden veel van hen zich nogal elitair op jegens de ‘ordinaire, hedonistische’ popmuziek en het bijbehorende instrumentarium. Toen Dylan op het Newport Folkfestival elektrisch wilde spelen kwam het tot een confrontatie met zijn publiek. Pete Seeger zou daarbij gedreigd hebben Dylan’s elektrische installatie met een bijl te bewerken.

In werkelijkheid had Seeger echter niks tegen Dylan’s nieuwe richting maar slechts tegen de abominabele geluidskwaliteit van zijn optreden. Dat heeft hij echter de rest van zijn leven mogen uitleggen, want zijn naam werd bijna synoniem met de weerstand die Dylan’s Fender gitaar opriep. Toch bleek diens (en Wilson’s) keus een schot in de roos: Door de koppeling van folk aan rock werd popmuziek vanaf 1965 een stuk diepzinniger en begon folk meer te swingen. Het is ondenkbaar dat de popcultuur eind jaren zestig zo’n maatschappelijke betekenis had kunnen krijgen zonder dit huwelijk.

De elektrificatie reet Seeger’s folk-beweging echter uiteen: een deel ging op in de popmuziek. Denk aan Neil Young, The Byrds en later REM,  Tom Petty, U2 en Pearl Jam. Maar een ander deel ging juist op zoek naar de middeleeuwse wortels van de Folk. Hen zag je niet meer op de grote popfestivals maar wel op hun eigen, tot op de huidige dag druk bezochte volksmuziekfestivals. Maar in dit klimaat verloren zangers als Pete Seeger veel van hun relevantie.

Op het laatst van zijn leven mocht hij zich echter in een hernieuwde aandacht verheugen. Bruce Springsteen eerde hem met zijn Seeger Sessions (2006). Op zijn 89e mocht hij optreden tijdens de Inauguratie van President Obama, een duidelijk blijk van rehabilitatie voor een voormalig politiek gevangene. Ook zien we de laatste jaren een opleving van de puristische singer-songwriter traditie  à la Seeger, met artiesten als The Lumineers, The Tallest Man On Earth en onze eigen Yori Swart.

Pete Seeger slaagde er niet in zijn publiek te integreren, maar hij spande zich waar mogelijk in voor  de Burgerrechtenbeweging en bracht de problematiek van het Zuiden onder de aandacht van een blank publiek. Zijn folk-beweging leed aan het nodige conservatisme, maar bleek in staat de popcultuur ingrijpend te vernieuwen. De simpele eenvoud van Seeger’s act, de eerlijkheid van zijn teksten en zijn sociale betrokkenheid vormen een blijvende inspiratie voor iedere artiest die op zoek is naar echtheid en verdieping.