Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Internet maakt ons kapot

  •  
13-09-2018
  •  
leestijd 5 minuten
  •  
190 keer bekeken
  •  
16066369792_64bfee5a9d_k

© cc-foto: Adolfo Lujan

Bartlett stelt dat internet, met zijn cultuur van harde debatten en het verdampen van nuance, polarisatie in de hand werkt, met als resultaat het uiteenvallen van gemeenschappen en verbanden.
Internet werd nog niet zolang geleden het world wide web genoemd. En dat is het ook geworden, een wereldwijd web waar we steeds verder in verstrikt raken en nauwelijks uit kunnen ontsnappen. Nu en dan verschijnen er verhalen in de media van mensen die overgaan tot een digital detox en bijvoorbeeld een half jaar offline gaan. Hun verslagen lezen als die van een nieuw soort ontdekkingsreizigers die in plaats van nieuwe continenten of gebieden te verkennen zich gewaar worden van hoe het is om te leven zonder een apparaat. Meestal gaat er een wereld voor ze open en worden ze zich meer bewust van de mensen om hen heen, de samenleving. Om vervolgens toch te beseffen dat ze niet meer zonder de technologie kunnen.
In The People vs Tech, How the Internet Is Killing Democracy (and How We Save It) beschrijft Jamie Bartlett hoe we gevangen zitten in een digitale wereld die ons niet alleen veel gemak bezorgt maar ook steeds meer onze gedachten vormt, om niet te zeggen onze persoonlijkheid: wat we weten, vinden en hoe we met elkaar omgaan. Of beter gezegd, niet meer met elkaar omgaan. Iedereen kent de beschamende plaatjes wel van mensen die met z’n allen aan tafel zitten en allemaal naar hun eigen scherm staren.
We leven in een gedigitaliseerde wereld waarin je steeds gevolgd wordt. Niet alleen door de apparaten die bijhouden wat je doet, maar ook door anderen. En dat heeft consequenties. Bartlett:
"“Het vermogen om te vergeten is een belangrijk onderdeel van zelfontwikkeling, omdat van gedachten veranderen onze geest in staat stelt te rijpen en te groeien. Steeds meer mensen – zowel beroemd als niet – komen er door schade en schande achter dat digitale technologie nooit vergeet. Soms is dat een voordeel om de motieven en vooroordelen van mensen bloot te leggen. Maar als een idiote opmerking op een forum, gemaakt toe je jong en slecht geïnformeerd was, opgedoken kan worden en in oorspronkelijke vorm hergepubliceerd, zullen meer en meer mensen tot de conclusie komen dat het veiliger is om nooit iets te zeggen. Dat is geen goede omgeving voor de ontwikkeling van gezonde, denkende volwassenen.” "
De beroemde uitspraak van Jean Paul Sartre “de hel, dat zijn de anderen” geldt zeker ook online. Internet dat nog steeds gezien wordt als het beste instrument voor het in de praktijk brengen van de vrijheid van meningsuiting, wordt zo het tegenovergestelde, een plek waar het gevaarlijk is om je uit te spreken. Want als het niet je eigen uitspraken zijn die je achtervolgen dan wel de trollen en bedreigers.
Dergelijke ontwikkelingen zijn een bedreiging voor de democratie. En niet de enige. Bartlett serveert een hele reeks bedreigingen. Van de voor de hand liggende onderwerpen als de ontmanteling van privacy tot stemwijzers. Ja, die laatste zijn handig om je stemadvies te krijgen maar ze maken ook lui. Waarom je nog verdiepen in politiek, in dilemma’s, als je met een paar kliks een kant-en-klare instructie kunt krijgen voor de belangrijkste daad die je in een democratie verricht? Kieswijzers werden bij de verkiezingen van 2017 meer dan 2 miljoen keer geraadpleegd, op een aantal van 13 miljoen stemgerechtigden. Ja, de meeste mensen zeggen dat ze zich er niet door laten leiden maar Bartlett zet helder uiteen hoe zwak we psychologisch staan tegenover dergelijke adviezen, zonder dat we ons daar bewust van zijn.
Bartlett stelt dat internet, met zijn cultuur van harde debatten en het verdampen van nuance, polarisatie in de hand werkt, met als resultaat het uiteenvallen van gemeenschappen en verbanden. Denk alleen maar aan Brexit. In het Verenigd Koninkrijk zijn er vriendschappen en zelfs familieverbanden gesneuveld door de stellingnames. Voeg dat bij het individualistische kleuterdenken dat oprukt en waar alleen het ‘ik’ centraal staat. ‘Ik’ wil dit niet, ‘ik’ vind dat, je stuit in online discussies voortdurend op dat soort argumenten, zonder dat er oog is voor de samenleving als geheel. Tech-bedrijven en hun profeten schermen graag met termen als community’s, maar in de praktijk is er van gemeenschappen amper sprake. De schrijver constateert fijntjes dat de uitdrukking ‘global community’ zelfs een contradictio in terminis is, een gemeenschap is immers een selecte groep.
Terwijl de samenleving uiteenvalt in miljarden ikken, ontstaan aan de andere kant de machtigste – in ieder geval rijkste – organisaties die ooit op aarde bestaan hebben: Facebook, Apple, Google. Bedrijven waar naties vaak machteloos tegenover staan en die de facto monopolies zijn. Dat gaat hand in hand met een groeiende ongelijkheid. Het boek schetst de mogelijke vernietiging van de redelijke middenklasse waar democratie niet zonder kan. Niet alleen door polarisatie maar ook door robotisering die banen verdringt en dan gaat het niet om productiewerk maar ook bijvoorbeeld het beroep van vrachtwagenchauffeur.
Bartlett is geen technofoob. Hij is niet tegen technologie maar waarschuwt voor de onvoorziene gevolgen. Het zijn geen waarschuwingen in de orde van ‘doe het niet, straks wordt door de snelheid je adem afgesneden’, het argument dat in de 19e eeuw ingezet werd tegen het gebruik van de eerste passagierstreinen.
Het knappe van zijn boek is onder meer dat hij zich niet beperkt tot enkele aspecten maar een totaalbeeld schetst van ontwikkelingen die elkaar allemaal versterken en ons een richting uitduwen die we zelf nooit zouden kiezen. Zoals we wel het gemak van een smartphone willen maar niet dat we er verslaafd aan worden. Het een komt met het ander.
Technologische vooruitgang wordt vaak met optimisme bekeken maar kent in de praktijk gevaarlijke nadelen. De industriële revolutie ging gepaard met een milieuverwoesting die we nog steeds niet onder controle hebben, de opkomst van onder meer auto en voedselindustrie zadelde ons op met het probleem van overgewicht waar meer dan de helft van de bevolking mee kampt. En nu is er de technologische revolutie die ons brein en onze levensvormen aantast.
Aan het eind van het boek geeft Bartlett tips hoe we een andere koers kunnen inzetten en de democratie redden. We moeten bewustere burgers worden, ons organiseren tegen de oppermacht van bedrijven, gelijkheid bevorderen. Het zijn stuk voor stuk verstandige voorstellen waarvan je denkt ‘o ja, moeten we doen’. Net zoals je dat denkt bij: vaker naar de sportschool gaan, gezonder eten, minder drinken. Ondertussen blijft het probleem van obesitas maar groeien.
Jamie Bartlett spreekt tijdens de Nacht van de Dictatuur in Arminius te Rotterdam. Politicoloog Tom van der Meer zal reageren op zijn betoog waarna er een debat volgt met het publiek. In een ander onderdeel zal Francisco van Jole in discussie gaan met Paul Cliteur over politieke correctheid. De Nacht van de Dictatuur in Rotterdam wordt georganiseerd door Amnesty Rotterdam, Arminius en Joop.
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.