Is een hashtag voldoende?

De inzet van social media is een geweldig middel om mensen te mobiliseren en onrecht aan te kaarten, maar kan soms juist ook averechts werken. Welke lessen kunnen we trekken uit eerdere acties voor de recente zaak van de door Boko Haram-ontvoerde meisjes?

De kritiek is niet van de lucht op de social media campagne: #Bring Back our girls! voor de ontvoerde meisjes uit Nigeria.

Maatschappelijke organisaties, Michelle Obama en andere beroemdheden zouden de ontvoering door Boko Haram aangrijpen om zichzelf te profileren als betrokken medemens. Maar kunnen hun twitter- en facebookacties daadwerkelijk bijdragen aan een oplossing?, vragen commentaren zich af. Twee zaken zijn belangrijk hierbij in ogenschouw te nemen:

1. Het feit dat massale verontwaardiging uit het Westen niet automatisch leidt tot een oplossing van het probleem. Sterker nog, het maakt een probleem soms alleen maar groter.

2. Wat is het alternatief? Welk handelingsperspectief kun je mensen geven die hun betrokkenheid bij een dergelijke afschuwelijke zaak willen tonen

Onverschilligheid mag het niet winnen Laat ik voorop stellen: het is goed dat zoveel mensen zich boos maken over onrecht. Dat mensen actie ondernemen als er iets vreselijks gebeurt in deze wereld  en onschuldige mensen slachtoffer worden van voor ons onbegrijpelijke ideeën of wetten. Wanneer mensen hier alleen hun schouders over ophalen en doorgaan met hun eigen sores, dan heeft de onverschilligheid het gewonnen, en zijn we levend dood. Dus de wereldwijde verontwaardiging over de ontvoerde meisjes, geeft hoop voor deze wereld. Alleen de grote vraag is: wát doe je? Welk handelingsperspectief kies je om je doel (vrijlating) te bereiken? Durf je kritisch te kijken of jij überhaupt een bijdrage kan leveren aan de oplossing, of weegt jouw behoefte om je publiekelijk uit te spreken sowieso zwaarder?

Handtekeningacties kunnen leiden tot meer weerstand Het zetten van een handtekening of het plaatsen van een hashtag om je verontwaardiging te uiten, is wel het minste dat je kunt doen. Baat het niet dan schaadt het niet, denken we. De vraag is alleen of dat klopt. Er zijn meerdere voorbeelden, bijvoorbeeld wanneer het gaat om rechten van vrouwen bekend dat onze protesten voorzien van vele handtekeningen op heel veel weerstand stuitten. Alsof de Westerse wil wet is. Waardoor een goed bedoelde en oprecht gemeende handtekeningenactie uiteindelijk contraproductief werkte en leidde tot een “Zie je wel, die rechtenbenadering dat is Westers, en daar hoeven we ons dus niets van aan te trekken!” Cynisch gesteld: ons gevoel dat we wilden doen, woog zwaarder dan het maken van een complexe afweging en leidde tot het tegenovergestelde van wat we beoogden.

De essentie van de zaak Wat is het werkelijke probleem? Wij geloven in de universele rechten van de mens en veronderstellen dat iedereen dat doet en moet doen. Het is ons morele raamwerk, en we achten dat het beste raamwerk. Dat geeft ons de ruimte om te roepen dat wie dat niet op dezelfde manier doet, fouten maakt en zich gauw moet aanpassen aan onze waarden en normen. Probleem alleen is dat het zo niet werkt. Tegen een ander verontwaardigd zeggen dat zijn moraliteit niet deugt roept veel eerder aversie dan instemming! Wanneer we werkelijk willen dat er iets verandert aan dat wat in onze ogen onverteerbaar is en wordt gedaan, op basis van welke overtuiging dan ook, dan moeten we ons eerst verdiepen in de overwegingen van de ander. Want een gesprek tussen moraliteiten is al gauw een gesprek tussen doven als je dat niet heel tactisch aanpakt.

Vervolgens moeten er gesprekken worden gevoerd met goed ingevoerde betrokkenen. Mensen die de samenleving kennen, die weten wat voor de gesprekspartners belangrijk is. Die niet alleen roepen dat het onacceptabel is, maar ook luisteren naar de ander. Die gesprekken zullen langer zijn dan 140 leestekens en gaan over de essentie van een zaak Lokale organisaties in het land zijn vaak in staat om dat soort gesprekken te voeren op een manier die wel baat heeft, die weten hoe ze moeten praten en met wie. Die weten ook wat ze niet moeten zeggen, of niet op onze manier.

Machteloos en verdrietig De video van de 276 verdwenen meisjes uit Nigeria maakt dat je je machteloos en verdrietig voelt, dat je iets wilt doen. Maar we kunnen niet met zijn allen in gesprek met Boko Haram. Dat erkennen is de eerste stap. Wanneer we het niet zelf kunnen, maar weten dat er anderen zijn die dat wel kunnen dan moeten we die informatie delen  met anderen hier, al dan niet via sociale media, en ervoor zorgen dat die mensen hun werk kunnen doen. Dat daar geld voor is, en aandacht. Of dat we mediastilte respecteren, als dat nodig is. Dat die mensen zich gesteund weten in hun moeilijke werk.

Onze rol is om dat te faciliteren. Je mond open doen en roepen is vaak veel minder effectief dan de mensen te ondersteunen die weten wat ze moeten en kunnen zeggen. Die de samenleving en de beweegredenen van de betrokkenen kennen. Die weten hoe je stap voor stap een verandering te weeg kunt brengen. De grote uitdaging voor ons is sociale media slim en doordacht inzetten. Zodat wij degene steunen die wel het verschil kunnen maken in een moeilijke situatie. Luister eerst naar hun verhaal, begrijp hun aanpak en geef hen dan de support (financieel, inhoudelijk, moreel) die ze nodig hebben.

Dat vraagt om een andere benadering. Minder handtekeningenlijsten en meer concrete actie. Het vraagt om goede coördinatie en, helaas, soms heel veel geduld. Maar alleen zo voorkomen we dat ons gevoel van urgentie het probleem alleen maar groter maakt.