Wat is er de afgelopen dagen in hemelsnaam gebeurd?

Eigenlijk wilde ik deze hartenkreet op 4 mei, de dag van de Dodenherdenking zelf, schrijven, opsturen, publiceren.

Maar hier in Athene stonden we voor de zoveelste keer in de startblokken voor de begrafenis van Ahmed (25), een Syrische vluchteling die zich al meer dan een maand geleden uit wanhoop heeft opgehangen, die wederom niet doorging. Wegens bureaucratische rompslomp. Daarover later meer.

En ook omdat Rikko Voorberg, de oprichter van de stichting We Gaan Ze Halen (WGHZ, wegaanzehalen.nl ), op het allerlaatste moment wijselijk had besloten af te zien van zijn ‘ideetje’ deze éne keer op 4 mei 3000 symbolische witte papieren kruisjes ergens in Amsterdam neer te leggen. Als ‘bezinningsgebaar’, wijzend naar ónze medeverantwoordelijkheid voor al die duizenden vluchtelingen die sinds 2015 ónnodig op zee, op weg naar Griekenland of nog erger en verder, naar Italië, op weg naar veiligheid en vrijheid, de verdrinkingsdood stierven. En zelfs voor de duizenden geallieerde soldaten die indertijd het leven lieten op de Normandische kust, voor onze huidige vrijheid. Met als motief: Nooit Weer. En om aandacht te vestigen op het feit – feiten zijn nogal belangrijk in deze tijden van fake news – dat we met ons allen als Europa direct na WOII een internationaal vluchtelingenverdrag hebben ondertekend, waar geen EU-land zich op dit moment naar behoren aan houdt. Nederland voorop.

Omdat Voorberg er van af zag, deed ik dat ook maar.

Toen ik over het voornemen van WGZH las, was ik meteen vóór. Want ik dacht al sinds 2015, sinds de tsunami vluchtelingen die toen over Griekenland spoelde (meer dan 800.000 zwaar getraumatiseerde mensen kwamen via Lesbos – 85.000 inwoners – en andere Griekse eilanden Schengen binnen) dikwijls: ‘ Niemals wieder ’? Oh ja? En wat er nu gebeurt dan? Eerst laten wij Europeanen, omdat we te beroerd zijn onze wapenhandel op te geven, ons te mengen in het Syrië conflict en een Safe Passage te regelen, honderdduizenden mensen met gevaar voor leven van kinderen en volwassenen over aan genadeloze mensensmokkelaars op zee? Als ‘beloning’, nadat ze de kust al dan niet ernstig onderkoeld hebben bereikt, ‘mogen’ ze dan meer dan een jaar in een ellendig gruwelkamp creperen voordat ze eventueel door kunnen stromen naar het noorden? En sinds de Turkije-deal mag zelfs dat niet meer? Hoezo ‘nooit meer’? Wát een akelige hypocrisie. Ik bedoel, niet alleen EU-parlementariërs, maar inmiddels zelfs de paus hebben de Griekse en Italiaanse vluchtelingenkampen vergeleken met concentratiekampen.

Dat dacht ik allemaal. Dus was ik heel blij met Voorbergs voornemen, gezien de overweldigende onverschilligheid van Noord-Europa voor het lamentabele lot van al die voor allerlei vormen van geweld en armoede fugitives on the run.

4 mei. Prachtige ‘kapstok’. Aanhaken die huidige horror. Want in de Nederlandse publieke opinie en media is niemand meer vooruit te branden zonder ‘kapstok’. Zelfs Buitenhof , een programma dat ik doorgaans enorm waardeer, en dat me vorige herfst na een optreden als gast had gevraagd ‘in de toekomst af en toe over de vluchtelingen te komen berichten’, geeft keer na keer nul op rekest.

Een oma en haar kleinkind van zes levend verbrand, door een ontplofte gasfles in een kamp op Lesbos, in vlammen krijsend rondrennend tot ze erbij neervielen, de rest van de familie met ernstige brandwonden in een ziekenhuis, evenals een Griekse politieman die hen probeerde te redden, alle kampbewoners en het personeel nog meer getraumatiseerd boven op alle andere trauma’s, en natuurlijk geen slachtofferhulp? Niet genoeg kapstok.

Duizenden mensen die deze afgelopen winter, de strengste Griekse winter in 30 jaar, die iedereen had zien aankomen, maar waar de grote hulporganisaties zich niet op hadden voorbereid, met klapperende botten van de kou in dunne nylon tentjes, waardoor sommigen doodvroren? Niet genoeg kapstok.

Na een rechtszaak van WGZH tegen de Nederlandse staat stelde een rechter afgelopen maart de stichting op één punt na in het gelijk, en oordeelt aldus dat staatssecretaris Dijkhoff kei- en glashard liegt over het aantal door Nederland op te nemen vluchtelingen, maar één politicus of één medium dat daar aandacht aan besteedt? Nee. Geen kapstok.

Een hoger beroep over dat laatste punt (aanklacht dat Nederland never nooit op 26 september 2017 het afgesproken aantal 8712 op te nemen vluchtelingen kan halen) op 19 mei aanstaande, dat de stichting volgens iedere specialist ook zou moeten winnen? Geen kapstok.

Explosief gestegen aantal zelfmoorden en automutileringen in de Griekse kampen van vluchtelingen? Geen kapstok. Kinderen van vluchtelingen in Scandinavië die wanneer ze te horen krijgen dat ze terug moeten naar de Griekse kampen, of erger, naar waar ze vandaan komen, in wakende coma glijden ? Tja, geen kapstok.

Eerst was het excuus van de Buitenhof-redactie de über-importante aanloop naar de verkiezingen. Daardoor zaten alle uitzendingen vol met meestal populistisch en xenofoob kakelende lijsttrekkers die over alles behalve over het door Nederland beloofde en ondertekende aantal op te nemen vluchtelingen spraken – want ja, electoraal niet handig. Daarna was en is het de kabinetsformatie. Welja, de kabinetsformatie van ons prut- en pieplandje is natuurlijk onnoemelijk veel belangrijker dan het mega en global vluchtelingenprobleem. En nu? Ach, ik bel niet eens meer. Want wat ik ook vertel, niets, niets is ‘kapstok genoeg’.

Go WGZH , go! Dacht ik dus. Wellicht is 4 mei dan eindelijk een beetje een ‘kapstok’. Te meer omdat het de essentie van herdenkingen raakt: naar het heden trekken, actualiseren, nooit ophouden naar eígen verantwoordelijkheid te kijken, toen en nu. Maar wat vervolgens geschiedde? Ik duizel er nog steeds van, sterker: ik ben meer dan ooit in shock.

Ik neem u even mee terug in de tijd. Met oprechte verbazing luisterde ik, na een tip, naar deze uitzending van Dit Is De Dag. Ik had geen idee, maar 3000 km verderop in mijn thuisland was kennelijk grote ophef ontstaan over Rikko’s prachtplan. Volgens Esther Voet ( op haar 21e van christen bekeerd tot jodendom, thans hoofdredacteur van NIW, Nieuw Israëlietisch Weekblad) en velen met haar, was het een schandelijk en onacceptabel initiatief. Want die 4 mei Dodenherdenking is een nátionale herdenking, dus puur Nederlands, daar mag niemand aankomen, bijkomen, je mag het niet verbreden, met niets actueels zoals bijvoorbeeld de huidige mega vluchtelingenramp in verband brengen, associëren, et cetera.

Laat Rikko een andere dag, een ander tijdstip voor een dergelijke herdenking uitzoeken, niet 4 mei om 20.00 uur, want dat moet allemaal ‘puur’ en ‘Nederlands’ blijven. Alleen ‘ eigenes Blut und Boden ’, zeg maar. Bovendien, als je dan zoiets doet, waarom dan niet ook de slachtoffers van de terroristische aanslagen in de EU en VS herdenken? En nog een heleboel andere soorten slachtoffers? Voor van alles is er wel een Dodenherdenking te verzinnen, maar doe dat niet op 4 mei. En pas op, pas op, want als je álles gaat herdenken, herdenk je uiteindelijk niets meer. En dat bleek later een uitspraak van de directeur van het CIDI, voormalig werkgever van Voet, te zijn.

Vaste DitIsDeDAg-commentator DD (‘Domme Drayer’) deed ook haar zegje. Ik vind het Gehaaide Geklets en met Grote Woorden Gewapper van La Drayer zowel op papier als op radio meestal, een enkele zeldzame uitzondering daargelaten, getuigen van een grof gebrek aan sociale intelligentie, in combinatie met een grote mond en zichzelf ‘opdeborstlaanderij’. Dat is een buitengewoon nare combi waar Esther Voet tenminste niet aan lijdt. Zij is namelijk wel wereldburger in plaats van grachtengordel-slim, jazeker, ook met een confronterende grote mond, die ik apprecieer, maar zij slaat altijd met vuist op tafel voor een záák, nooit op haar borst voor zichzelf, en daar mag je het van haar – in tegenstelling tot van La Drayer – al dan niet mee eens zijn.

DD is het natuurlijk ‘volstrekt met Esther eens’ en papegaait nog eens na dat ‘wanneer je alles herdenkt, je níets meer herdenkt’.  DD voegt niets toe, onderbouwt niets, herhaalt alleen maar al uitgesproken woorden, maakt ze alleen wat groter, as usual. Oh, en ze vindt – da’s wel een ‘toevoeging’ – het initiatief van Rikko op 4 mei ‘misplaatste aandachttrekkerij’.

‘Je wilde aandacht? Nou, dat is je dan gelukt.’

Aandachttrekkerij. Voor de vluchtelingen. Misplaatst! En dat zegt structureel, eeuwig en altijd voor zichzélf in plaats van voor een al dan niet Goede Zaak ‘geroutineerd aandachttrekkertje’ BV Drayer Vooruit?

Pfffff…

Jongens, jongens, jongens. Of liever: dames, dames, dames. Hoe bekrompen en gevaarlijk ‘nationalistisch’ kunnen we nóg meer worden in deze Trumpiaanse en Wilderiaanse rampspoedtijden. Denk nou eens even na, alsjeblieft. Eén van de allerbelangrijkste functies van welke herdenking dan ook, en zéker van de 4 mei Doden- (en niet alléén Joden-)herdenking is dat we ons telkens weer moeten realiseren dat het Nooit Weer mag gebeuren.

Zovele mensen hebben in WOII gestreden, en het leven gelaten dóór Nazi Evil , en vóór onze huidige democratie, vrijheid en veiligheid. Afgezien van het feit – alweer – dat die hele herdenking een rommeltje is, zoals Jan Kuitenbrouwer haarfijn uitlegde. Beter kan niemand het verwoorden.

Vlak na WOII kwam het internationale vluchtelingenverdrag op grond van de Universele Rechten van de Mens tot stand, waarmee we met ons allen stellen dat mensen van wie veiligheid, leven en vrijheid in gevaar zijn door oorlog, vervolging en verregaand geweld, het recht hebben naar veiliger oorden te vluchten. Zoals naar Europa, waar we ons verplicht hebben hen op grond van dat door en na WOII geboren vluchtelingenverdrag op te nemen.

En dat gebeurt op dit moment, en gedurende de afgelopen twee jaar, nogmaals, simpelweg níet.

De Noord-Europese onverschilligheid en het abjecte cijfer-gesjoemel wat betreft het opnemen in Noord-Europa van mensen uit de vluchtelingenhel in Italië en Griekenland – en elders – is ronduit onacceptabel. En de houding van de Nederlandse regering is dat eveneens. De Nederlandse politici evenals de Nederlandse mainstream media bevorderen die onverschilligheid, door het vluchtelingendrama te bagatelliseren, er over te zwijgen, en er zelfs over te liegen.

Lees nog eens een keer Bruno Tersago over Nieuwsuur.

Rikko, de oprichter van WGZH was, zoals zovélen in Nederland, afgezien van zijn verbazing inmiddels terecht de wanhoop nabij. Vanwége die onbegrijpelijke almaar groeiende onverschilligheid. Dáárom opperde hij het plan om op het Rembrandtsplein een paar duizend weg-waaibare papieren kruisen neer te leggen. Niet voor altijd, voor deze éne keer. Trouwens, vorig jaar was er een zelfde soort initiatief , en daar kraaide geen haan naar. In de Hoftuin.

Ik ga hier niet herhalen welke vuilspuiterij en haat WGZH over zich heen kreeg, waardoor zelfs de burgemeester van Amsterdam er liever niets meer van wilde weten. Ook Rikko Voorberg zelf werd aangepakt op een manier waar ieder fatsoenlijk mens zich voor moet schamen. Zijn ouders zijn gebeld door engerds die hen ervan beschuldigden hun zoon een schandelijke antisemitische opvoeding te hebben gegeven.

Na dat stelde WGZH een open brief op : ‘Omdat boze woorden langzaam overgingen in boze daden …’ Zoals Rikko’s ouders bellen.

WHGZ heeft geen kruisjes gelegd, maar zich met zo’n veertig soulmates in besloten kring teruggetrokken om na te denken ‘over wat er in hemelsnaam de afgelopen dagen is gebeurd’. Godzijdank is WGZH niet de enige die vindt dat het ostracerend en nationalistische opeisen van de 4 mei herdenking het tegendeel is van wat het zou moeten zijn. En zie,  Lody van de Kamp  raakt kort en bondig, ontroerend, de kern van deze onverkwikkelijke afgelopen dagen.

Last but not least : Esther Voet haalde op de radio fel uit met een: ‘maar die mensen op zee worden niet vermoord’. (Zoals indertijd de verzetsstrijders en de Joden wel, bedoelt ze.)

Pardon?

Álle internationale mensenrechtenorganisaties hebben het huidige EU-beleid, inclusief de vermaledijde en schandelijke Turkije Deal, veroordeeld als een grove schending van de mensenrechten waarmee alle EU landen, inclusief Nederland, zich mede schuldig maken aan massamoord. Sommige schreven zelfs ‘genocide’ in hun persbericht.

Iedereen die écht wat van het huidige vluchtelingendrama afweet – in plaats van er slechts een ‘mening’ over te hebben -, en dat is iedereen die dagen- en wekenlang allerlei internationale rapporten gedetailleerd bestudeert, wéét dat het weigeren van veilige routes creëren, en het niet nakomen van EU-beloftes voor opname van vluchtelingen, indirect doodslag, dus moord is.

En nee, in de helse vluchtelingenkampen in Giekenland/Italië/Servië/Hongarije/Bulgarije/Roemenie/Turkije/Libanon staat na lang verblijf, in sommige gevallen levenslang verblijf, de vluchtelingen niet de gaskamer te wachten. Indeed. Dat zou er nog bij moeten komen. Maar niet voor niets vergelijkt dus zelfs onze filantropische ‘Rock Star paus’ die huidige kampen met concentratiekampen. Vreselijke ziektes wegens onmenselijke omstandigheden, zoals jarenlang volstrekt gebrek aan hygiëne/sanitair/minimaal eetbaar en vitaminerijk voedsel, diepgaand psychisch leed, eindeloze dagelijkse vernederingen zoals voor iedere maaltijd langdurig in de rij moeten staan, discriminatie, geweld, verkrachting, en (kinder)prostitutie.

Nee, geen daadwerkelijke gaskamers, maar indirecte, andere vormen van ‘mensen naar de dood jagen’ omdat ze niet als meer als mensen beschouwd worden. Net als indertijd de homo’s, zigeuners, Joden, name them. Zijn die indirecte vormen, gebaseerd op ontegenzeggelijk oprukkend en wederom de kop opstekend fascisme, na al die tijd minder erg, omdat ze indirect zijn, niet de gestalte hebben van bedachte, beraamde en gebouwde gaskamers?

Ik besef dat er sinds de Holocaust een ongeschreven wet is dat je wat toen is gebeurd nooit mag vergelijken met wat er daarna is gebeurd, gebeurt en zal gebeuren. Koning Willem-Alexander wees er in zijn tv-gesprek met Wilfried de Jong (hulde, eerste interview met iemand van het koningshuis éver waardoor een royal een Mensch werd) nog eens op dat dát bijvoorbeeld voor zijn vader Prins Claus altijd onbespreekbaar was, tot aan zijn dood. Dat respecteer ik.

Ik vond dat decennia lang namelijk zelf ook. Als ik érgens tussen al die verhitte reacties in de afgelopen dagen verdriet, pijn, gekwetstheid of diep trauma had kunnen ontdekken, dan was ik niet in de pen geklommen. Je moet altijd échte pijn en verdriet erkennen, je mag nooit tegen iemand in genuine tears and despair zeggen ’stel je niet aan’, of ‘het is al zo lang geleden, we kunnen nu ook wel eens aan iets anders erbij denken, move on ’. Je mag zelfs niet een fundamentalistische moslim die in Abu Graib zelfmoord pleegde nadat hij bij wijze van Amerikaanse marteling gedwongen was op de Koran te poepen, uitlachen of als ‘ ridicuul’ wegwimpelen. Er is nu eenmaal pijn en trauma dat niet iedereen kan invoelen, maar dat wel bestaat. Helaas las ik hoe WGZH bedolven werd onder een lawine van scheldende, minachtende, uitsluitende, denigrerende, zich een symbolisch collectief moment toe-eigenende, ordinaire woede uitbarstingen. (Zelfs Elsevier deed alsof het een ‘ beschaafd stukje publiceerde, maar sprak straffeloos over ‘provocateurs’ a la Voorberg tegen wie de Dodenherdenking beschermd diende te worden, en door de wet verboden.

Dus na dit alles stap ik af van het ook door mij tot nu toe gekoesterde Prins Claus Principe.

Noem het voortschrijdend inzicht.

Als de 4 mei Dodenherdenking door wie dan ook beperkt wordt omdat zij er voor alle verkeerde redenen aanstoot aan nemen, tot ‘ónze doden’ (wij, wij, wij, ikke, ikke, ikke) en niet per definitie een symbolisch bezinningsmoment mag zijn voor wat aan dat Grote Toenmalige Verlies ten grondslag heeft gelegen, en wat daar bovenuit stijgt, namelijk fascisme, nationalisme en alles dat daar uit voortkomt, dan hoeft die hele Dodenherdenking op díe manier voor mij niet meer. Dan herdenk ik al die mensen van toen en nu, net zoals bovenstaande Lody van de Kamp, wel op mijn eigen manier.

Eén en ander doet mij aan Abel Herzberg (advocaat en schrijver, 1893-1989) denken. Ooit, ik meen na een lezing van hem in Arhem vlak na de oorlog, kwam een Joodse vrouw naar hem toe en vroeg hem: ‘Ik ben zo bang. Wat kan ik doen om mijn kinderen in de toekomst te beschermen tegen (antisemitische) beulen?’ Iets in die trant. Hij antwoordde: ‘Onze grootste angst moet niet zijn hoe in de toekomst te voorkomen dat onze kinderen weer slachtoffer van beulen worden, maar hoe in de toekomst te voorkomen dat onze kinderen zélf beulen worden.’

Hear, hear.

Deze van Stig Dagerman (Zweeds schrijver en journalist 1923-1954) lijkt me ook toepasselijk: ‘Twee dingen maken mij bang: de bijl boven mij en de beul in mij.’

Het ontmenselijken van wie dan ook, door nazi’s, Pol Pot of hutu’s, name them , begint bij oproepen tot het niet meer mogen en willen voelen van compassie en empathie voor ‘De Ander’ (Joden, homo’s, zigeuners, intellectuelen, tutsi’s …). Als de oproepers daar in slagen, is het in no time bijltjes- en beulendag. Een ‘soort van’ al dan niet ‘emotioneel’ of ‘moreel’ ge- of verbod om 4 mei soms ‘te gebruiken’ of ‘aan te wenden’ om over onze eigen verantwoordelijkheid in het heden na te denken, en als oproep-moment voor het voelen van empathie en compassie voor andere en meer recente slachtoffers van fascistisch, racistisch en ander soort geweld, is een eerste stap op weg naar ‘beul worden’.

Van alles lijkt mij dát verreweg het allermeest aanstootgevend.

Ik wil met het volgende afsluiten. (‘Saillant detail’ dekt de lading niet.) Natuurlijk heb ik decennia lang, zoals waarschijnlijk zoveel Nederlanders, nagedacht over wat ik zelf in WOII gedaan zou hebben. Zou ik Joden bij mij thuis hebben laten onderduiken? Was ik in het Verzet gegaan?

Ik moet er niet aan denken zo’n keuze te hebben moeten maken met gevaar voor leven van eigen familie en dierbaren. Uit respect daarvoor modder je dan maar wat aan, zo goed als je kunt in deze wat dat betreft zo veel betere tijden. Samen met opmerkelijk veel bewonderenswaardig altruïstische Grieken – die bijna niets meer hebben, ’t weinige dat ze hebben met vluchtelingen delen en zich als vrijwilliger, werkloos als ze zijn, dag en nacht uit de naad werken in en rondom de kampen – en samen met evenzo bewonderenswaardige hulpvaardige buitenlandse vrijwilligers die hier naartoe reizen om hun handen uit de mouwen te steken, probeer ik ook mijn steentje bij te dragen.

Sámen met een aantal dames in Athene van Griekse en Nederlandse afkomst hebben we zomer 2016 twee Syrische jongelingen onder onze vleugels genomen. Abd (21, door een Amerikaanse bom op ouderlijk huis in een klap wees geworden, whole family wiped out) en Ahmed (24, met bijeengeschraapt geld enig familielid dat op reis is gestuurd).

Beiden zijn vóór de Turkije Deal op 22 februari 2016 via zee, de een via Leros, de ander via Lesbos, in Griekenland aangekomen. Na beiden, dankzij een roulatie systeem in diverse families en huizen, te hebben opgevangen vonden we voor beiden een felbegeerde plek in een Atheens Hostel voor 20 manlijke Syrische vluchtelingen tussen 17 en 25 jaar, waar ze eten, onderdak en scholing krijgen. Abd kroop langzaam uit zijn oorlogstrauma’s en PTSS-depressie, Ahmed verging het ondanks onze goede moederzorgen minder goed. Op 28 maart heeft hij zich opgehangen. Uit pure wanhoop. Net 25 jaar. Voor zijn maatje Abd – die net te horen kreeg dat hij niet naar Nederland mag, maar naar het nog veel meer vreemdelingenhatende Roemenië moet – een verschrikking bovenop alle verschrikkingen.

Sindsdien wachten we hier in Athene op De Begrafenis die allang plaats had moeten hebben. Maar waar wegens ondoorgrondelijke EU red tape , en vanwege nog meer menselijk drama, nog steeds geen sprake van is. Pappa Ahmed werkt als gast arbeider in Saoedi-Arabië. Mamma Ahmed was achtergebleven in Syrië. Omdat beide ouders nog leven, was van beide ouders voor de Griekse wet een handtekening nodig. Mamma kreeg, toen ze hoorde dat haar zoon zelfmoord had gepleegd, een hartaanval, lag dagen in coma in een Syrisch ziekenhuis, en kon daardoor niet tekenen.

Dus beide benodigde handtekeningen naar Griekenland krijgen kostte heel veel tijd. Afgelopen vrijdag stonden we weer allemaal klaar met bloemen, in het zwart. Om te moeten horen dat er weer ‘een papier met stempels’ van de Griekse politie ontbrak, waardoor het lichaam wederom niet vrij gegeven kon worden. Toen was het weekend. En toen 1 mei waarop hier alles plat ligt.

2 mei weer niets. Het had zomaar gekund dat Ahmed pas op 4 mei, en misschíen wel om pas 20.00 ’s avonds, begraven had kunnen worden. Daar was ik dan bij geweest, in gedachten op de Apollolaan in Amsterdam waar ik altijd met mijn kinderen en dierbaren heenging voor de Dodenherdenking, maar fysiek bij het graf van Ahmed. Niemand had mij dan kunnen verbieden die twee momenten met elkaar te verbinden.

Helaas is de ter aarde bestelling van Ahmed, net zoals het initiatief van WGZH, niet gelukt. Amen. Enshallah. En wat zeg je eigenlijk als je zoals ik atheïst bent? Ik hou het hier op: RIP