Is er wel een leven na Rutte?

Oprechte excuses aan Gert-Jan Segers zijn hier op hun plaats. In mijn stukje van gisteren noemde ik hem nog geringschattend de ‘opperlakei’ van de ChristenUnie vanwege zijn kruiperige gedrag jegens Mark Rutte. Maar Segers heeft zich vandaag in het Nederlands Dagblad een ware mannenbroeder getoond. Hij sluit deelname van zijn partij aan een kabinet met Rutte nu uit. ‘Daarvoor is er te veel gebeurd.’

Waarom de ChristenUnie dan donderdagnacht niet voor de motie van wantrouwen tegen Rutte heeft gestemd kun je je blijven afvragen. Volgens Segers wilde hij ‘niet het kabinet tijdens de coronacrisis onthoofden’. Maar is het niet een beetje raar om de leiding van het land in crisistijd toe te vertrouwen aan iemand die volgens jou niet deugt?

Maar goed. Segers wil dus straks niet meer verder met de man die momenteel demissionair premier is. Dat maakt de vorming van een meerderheidskabinet Rutte IV onmogelijk. CDA en D66 hebben bij mijn weten nog niet gereageerd op de uitspraken van Segers, maar zij hebben met de VVD samen slechts 73 Kamerzetels. Dat zijn er drie te weinig.

Wat zijn de verdere opties? Een mogelijkheid blijft natuurlijk dat een van de oppositiepartijen ondanks de motie van wantrouwen van donderdag toch bereid blijkt voor het benodigde draagvlak te zorgen. Vooral de extreemrechtse partijen moeten daartoe in staat worden geacht. PVV-leider Geert Wilders heeft de motie in kwestie weliswaar zelf ingediend, maar hij heeft al vele malen eerder zijn wantrouwen tegen Rutte uitgesproken. Niettemin reageerde hij woedend toen de VVD-leider liet weten niet met hem te willen regeren. ‘Ondemocratisch’, brulde hij, een verwijt dat hem in de mond bestorven ligt. Ook Thierry Baudet van Forum voor Democratie en Joost Eerdmans van JA21 lijken mij types die heel snel ‘Zand erover’ zullen roepen als ze de kans krijgen op het pluche plaats te nemen.

Maar toch is een kabinet met een extreemrechtse partij hoogst onwaarschijnlijk. D66 kan het tegenover zijn electoraat echt niet maken om akkoord te gaan met coalitiedeelname van de PVV, FvD of JA21. Toch, mevrouw Kaag?

Maar wat dan? Zou de VVD bereid zijn Rutte te laten vallen als partijleider? Daarvoor bestaat op dit moment geen enkel signaal. Uit onderzoek is weliswaar gebleken dat het vertrouwen van de kiezer in Rutte sterk is gekrompen, maar dat geldt niet voor de VVD-stemmers. Volgens EenVandaag staat meer dan 80 procent van deze categorie nog pal achter hem. Uit mediapublicaties maak ik op dat de meesten van hen alle aanvallen op de geloofwaardigheid van hun voorman zwaar overdreven achten. En trouwens: waar zou de VVD een andere leider vandaan moeten halen? In haar Kamerfractie zit niemand die in Ruttes voetsporen zou kunnen treden. Buiten de fractie trouwens ook nauwelijks, gesteld al dat die paar liberale kopstukken bereid zouden zijn het stokje van Rutte over te nemen. Ik denk niet dat de VVD Rutte snel zal laten vallen. Vermoedelijk helemaal niet.

Wat blijft er dan nog over? Volgens mij zijn er drie mogelijkheden.

Ten eerste. Er komt een kabinet zonder de VVD. De kans daarop is heel klein. Zelfs als je het zetelaantal van D66, CDA, PvdA, GroenLinks, SP en ChristenUnie (een zespartijencoalitie) bij elkaar optelt heb je nog steeds geen meerderheid.

Ten tweede. Er worden nieuwe verkiezingen gehouden. Ook onwaarschijnlijk. Bovendien belet niets de VVD dan om Rutte opnieuw lijsttrekker te maken. Misschien wint hij de stembusgang wel weer opnieuw. Dan zijn we nog verder van huis.

Ten derde. Er komt een minderheidskabinet. Tja. Uit welke partijen zou dat moeten bestaan? En onder leiding van wie dan?

Het is natuurlijk ook nog denkbaar dat Segers op zijn ferme woorden van vanochtend terugkomt. Dan moet dit stukje maar als niet geschreven worden beschouwd.