Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Is woede verslavend?

  •  
12-01-2021
  •  
leestijd 7 minuten
  •  
261 keer bekeken
  •  
IMG_12471
Mijn persoonlijke ervaring is dat de meeste mensen die gemakkelijk boos worden daar onbewust belang bij hebben
Beste Bram,
Kan woede de basis van je bestaan vormen?
Ze werkt op het afvalscheidingsstation. Ze is daar de enige vrouw. Klein, maar stevig, vierkant. Haar mondhoeken hangen omlaag, haar kaken zijn gespannen. Ze is boos. Ze heeft een rotleven. En dat is iemands schuld. De mannen zijn goedlachs. Ze sjansen met dames die met hun afval staan te hannessen, niet brutaal, maar gewoon gezellig, dat je denkt; hè leuk, ik lig nog in de markt.
De boze vrouw staat altijd bij het restafval. Als het niet hoeft, kijkt ze je niet aan. Als je haar groet, hoort ze je niet. Begin december tref ik haar, op haar vaste plek. Met samengeknepen ogen volgt ze mij, terwijl ik met mijn zak de container nader. Ze screent de contouren van de zak.
“Is dat alleen restafval?”. Haar schelle stem galmt over het terrein. Iedereen kijkt op, dat is natuurlijk ook de bedoeling; kijk allemaal naar deze vuilnis-delinquent! Ik stamel “bij mijn beste weten wel” , wat ook waar is. Ze snuift smalend.
Begin januari ben ik er weer. Een maand later… Daar staat ze. Negeert zoals gebruikelijk mijn glimlach. Als ik van haar wegloop striemt haar stem in mijn nek: “Wilt u in het vervolg geen cassettebandjes in het restafval doen?” Iedereen kijkt op; een vuilnis-delinquent!
Ze heeft dus na mijn vertrek mijn zak gecontroleerd, begin december… daarna vier weken lang naar dit moment toegeleefd… ongetwijfeld hangt er bij haar thuis een snapshot van mij op een dartbord. Woede als brandstof.
Ooit drukte een therapeut mij een boekje in de hand, getiteld ‘Hoe vrouwen omgaan met woede’. Dat boekje kreeg ik natuurlijk niet voor niks; zoals zoveel vrouwen had ik enerzijds twee decennia woede onder veel puin begraven, terwijl ze me anderzijds op de verkeerde tijd en plaats geheel en al ontglipte, in onversneden vorm.
De vele hoofdstukken waarin het boekje behandelde hoe je woede door vele intellectuele zeven kon persen, tot ze uiteindelijk van de lopende band kwam rollen in een totaal onherkenbare vorm, heb ik al gauw terzijde geschoven. Voor mij kwam dat nog steeds neer op de simpele mededeling: woede is primitief en fout.
Toen ik de beelden zag van de bestorming van het Capitool in Washington, moest ik denken aan een schilderij dat toegeschreven wordt aan Hieronymus Bosch; De Kruisgang. Er hing een replica van in de gang in mijn vaders huis. Ik durfde er als kind niet langs. Te zien is Jezus, die met serene berusting zijn kruis de berg op draagt, omgeven door demonisch uitziende figuren. Blikkerende tanden, wijd-open ogen en neusgaten, soms ook extatisch grijnzend. Pure woede.
Je weet het Bram, sommige mensen mogen nooit boos zijn van zichzelf, nadat ze dat in de meeste gevallen natuurlijk eerst niet van hun ouders mochten, terwijl andere mensen permanent razend zijn. Als er ergens een geschikte kweekvijver aangelegd is voor mensen die vleesgeworden woede zijn, dan is het wel in het land van de onbegrensde mogelijkheden. Het land dat nog steeds in de veronderstelling leeft zo ongeveer de uitvinder van de democratie te zijn (de Grieken? Wie zijn dat?). Het land waar hordes mensen niet eens naar de tandarts kunnen, in trailers wonen, geen gas en licht hebben, en enkel levenslust weten te putten uit intense woede. Maar zelf ken ik ook voorbeelden van mensen die altijd boos zijn, en jij vast ook. Terwijl er ook mensen met akelige omstandigheden zijn die helemaal niet kwaad zijn.
Een heleboel emoties schijnen verslavend te kunnen zijn. Je maakt bepaalde stofjes aan, dat gaat vertrouwd voelen, terwijl het niet eens per se prettig hoeft te zijn. Best bizar. Het lijkt haast op het niet kunnen loslaten van een fout vriendje…
Terug naar het Capitool. De woede die ik daar zag, vond ik indrukwekkend. Ikzelf ben een vrij temperamentvol mens, dat geef ik eerlijk toe, maar ik geloof dat ik mag zeggen dat ik wel geleerd heb om iets tussen primair woede-gevoel en uitkomst te plaatsen, waardoor er zowel de mogelijkheid ontstaat tot een bredere kijk op de situatie als op een genuanceerde uiting. Voilà, toch nog wat van dat boekje opgestoken…
Maar deze mensen zijn 24/7 razend. Zij lijken mij geïnspireerd om dit zo lekker de vrije hand te geven door een rolmodel die ook geen enkele zeef heeft tussen zijn primaire gevoel en de uiting: daar zit slechts een nanoseconde ruimte tussen, en ik ben ervan overtuigd dat ons na zijn vertrek uit het Witte Huis veel sappige anekdotes staan te wachten over hoe men deze boze kleuter in toom moest houden, met man en macht.
Bram, kun je inderdaad verslaafd raken aan woede? Heb je dan steeds meer nodig? Wat is het doel van een mens, bewust of onbewust, als ie zijn woede zo’n prominente rol geeft in zijn leven? Of… wat vermijdt ie op die manier?
Warme groet, Mirjam Ha Mirjam,
Je stelt een interessante vraag, die mij ook vaak bezighoudt. En in het licht van de gebeurtenissen rond het Capitool natuurlijk helemaal. Hoe de stand van zaken in het wetenschappelijk onderzoek naar woede is weet ik niet precies, maar er is in algemene termen al veel over te zeggen.
Het begint er mee dat woede (of boosheid) een emotie is, net als angst of verdriet. Emoties kennen we in allerlei soorten en maten, en dat geldt overigens niet alleen voor mensen, maar voor alle zoogdieren. Niet alle emoties zijn hetzelfde voor iedereen: er zijn mensen die heel gemakkelijk boos worden, maar er zijn er ook die het niet goed lukt (terwijl ze er alle redenen toe hebben).
Waarom de ene mens woede als brandstof heeft en de ander het niet of nauwelijks kent (of toelaat) is zo’n vraag die mijn vak interessant maakt. Er zijn mensen die boos worden om niets (je verwijst naar Trump, en hij lijkt me een goed voorbeeld), maar er zijn ook slachtoffers van allerlei vormen van misbruik die het toch niet klaarspelen om eens van zich af te slaan (letterlijk of figuurlijk). ‘Waarom laat je dat allemaal gebeuren?’ denk ik regelmatig bij de conflict-vermijdende medemens.
Dat je woede voelt is op zichzelf natuurlijk het probleem niet. Bij onze diersoort is altijd de vraag: wat doe je er mee? Want wij kunnen nadenken over ons gevoel, als het goed is, en we hoeven niet direct over te schakelen op actie…
De manier waarop we omgaan met emoties noemen we met een lelijk Engels woord ‘coping’. En om het nog wat ingewikkelder te maken: we verschillen onderling niet alleen qua emoties, ook de manier waarop we met emoties omgaan varieert van persoon tot persoon. En dan kan het ook nog eens verschillen per emotie. Je begrijpt: iedereen is anders.
Mijn persoonlijke ervaring, zowel in het werk als in persoonlijke contacten, is dat de meeste mensen die gemakkelijk boos worden daar onbewust belang bij hebben. Als je boos bent neem je andere gevoelens niet of nauwelijks meer waar. Stel je voelt je afgewezen: da’s best lastig om mee om te gaan, toch? Als je onmiddellijk in woede ontsteekt als iemand jou diskwalificeert hoef je de pijn en het verdriet die daar misschien ook wel bij horen niet te ervaren…
Woede ontneemt de mensen in jouw omgeving, maar ook jezelf, het zicht op meer kwetsbare emoties. ‘Mannen huilen niet’ en dat soort clichés, maar wel een realiteit nog steeds. Als je veel gevoeligheden hebt, en je probeert die ook nog eens bij je vandaan te houden, dan is woede een bruikbare emotie. Je zou zelfs kunnen stellen dat er mensen zijn die boos worden als overlevingsmechanisme hebben. Dan is het niet alleen meer een emotie, maar zelfs een soort coping.
Mensen die altijd alleen maar boos kunnen worden vind ik altijd een beetje zielig. Maar wellicht moeten we er met meer mildheid naar kijken: ze zijn te gevoelig of te kwetsbaar om dat toe te laten, de woede is enkel maar afweer. En wel de enige vorm van afweer die ze beheersen.
Als we teruggaan naar jouw vraag over woede als mogelijk basis van het bestaan: ik kan het me niet voorstellen. Ik denk dat er altijd van alles aan vooraf is gegaan. Dat mensen kunnen vastroesten in hun woede is zeker, maar dat het bij boosheid begint in een mensenleven kun je toch niet geloven als je de vrolijkheid van jonge kinderen ziet?
Misschien moeten we ook niet de focus leggen op de emotie woede, maar op dat wat er aan vooraf ging. Je treft het nogal eens bij mensen die iets vreselijks hebben meegemaakt, zoals een kind dat is vermoord. Het begint er dan mee dat ze slachtoffer zijn natuurlijk, maar het immense verdriet dat daarmee gepaard gaat kan simpelweg te groot zijn. En dan verschuift de focus niet zelden naar de dader(s) of de instanties die hebben gefaald. De frustraties die omhoog komen zijn vaak begrijpelijk en regelmatig ook nog terecht, maar wat levert het je op? Je kunt gaan strijden met behulp van advocaten en/of belangenverenigingen, maar gaat dit ooit het verlies dat je hebt geleden goed maken? Bestaat er een pleister voor de wond die is geslagen?
Vermoedelijk kies jij voor hetzelfde antwoord als ik: nee, natuurlijk. Wat wel helpt: toch de confrontatie met pijnlijke en complexe emoties aangaan. Soms is daar hulp bij nodig, en dan zijn we ook weer terug bij mijn vak, en dat wat mij drijft: er is weinig bevredigender dan mensen kunnen helpen met het verwerken van dat wat ze pijn heeft gedaan. Als iemand begrijpt (komt van beet grijpen he?) waarom hij of zij steeds boos wordt, is het heel vaak ook al niet meer nodig….
Een warme groet terug, Bram
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.