Jihad vs. Beschaving

Waarde heer! U gaat een nieuwe periode in, u mag even terugblikken. In uw eentje heeft u de Tweede Kamer van een forum omgetoverd in een arena, en dat is knap. U heeft, zoals Fortuyn vóór u, gevestigde politici laten zweten: door op te roepen tot strijd tegen de islam zet u hen te kijk als lafaards. Dat is ook knap. Maar is het goed voor de democratie?

Zodra de stijl haaks op de inhoud staat, moet je je afvragen of de inhoud deugt. Of het geen vertoning is voor bühne, waar de inhoud ondergesneeuwd raakt door de stijl. Ik vermoed tenminste dat uw wens om belasting te heffen op het dragen van de hoofddoek een stijlfiguur was, want mij lijkt zo’n maatregel inhoudelijk in strijd met de vrijheid van meningsuiting, de democratie en de westerse waarden.

Ziet u, als doelen en middelen niet (meer) bij elkaar passen, komt de democratie in het gedrang. Bijvoorbeeld omdat het doel is losgezongen van de aanwezige middelen, zoals in Wij willen een klasseloze maatschappij! Of omdat de middelen refereren aan een ander doel dan het beoogde; en dit lijkt me bij u het geval. U wilt de islam bestrijden uit naam van de westerse waarden – maar terwijl u de islam bestrijdt, neemt u de stijl over van ‘hun’ jihad, niet van ‘ons’ model van verdraagzaamheid. Hoe kunt u op die manier een boegbeeld zijn van die westerse waarden?

Expres zet ik ‘hun’ en ‘onze’ tussen aanhalingstekens. Zolang de middelen het doel of de beoogde waarde weerspiegelen, is het onnodig om culturele verschillen te verabsoluteren. Wie het verband tussen doel en middelen centraal stelt, bedrijft situatie-ethiek: per situatie of per onderdeel afwegen wat je ervan vindt. Zo is de islam problematisch wat betreft de positie van de vrouw, maar die leer bevordert weer wel de gastvrijheid – om maar iets te noemen…

Laat ik dit breder trekken, voordat iemand spitsvondig te berde brengt dat die gastvrijheid ook weer ten koste van de vrouw gaat. Zoals alle religies (culturen, ideologieën, staten – het blijft mensenwerk) heeft de islam een vredelievende EN een gewelddadige kern: twee kernen dus. Alleen al daarom gaat uw kwalificatie ‘kwaadaardige ideologie’ voorbij aan de volledige waarheid. Wat niet wegneemt dat iedereen oordelen mag vellen over onderdelen, aspecten of uitingen van die geloofscultuur, of welke geloofscultuur dan ook.

Kom je aan religie, dan kom je aan identiteit – waarmee ik niet beweer dat godsdienst en identiteit samenvallen, of dat je iemand als Richard Dawkins, auteur van God als misvatting, ooit zou mogen verbieden om tegen het geloof te fulmineren, wat hem in het christelijke Amerika bijna overkwam.

Religiekritiek is daarom verre van simpel; en dit lijkt mij ook cruciaal voor het politieke bedrijf. Mensen doen niet optimaal mee in een samenleving die hen, op grond van iets wat met hun identiteit is verstrengeld, wegzet als tweederangs of ongewenst.

Tegelijk blijft het denkbaar en tot op zekere hoogte waarschijnlijk dat diezelfde mensen, of hun kinderen, of hun kindskinderen, de religie zullen afzweren – zoals de kindskinderen van onze voorouders hun geloof afzwoeren.

Religie en identiteit zijn verstrengeld, niet hetzelfde. Het komt me voor dat u er ook zo over denkt, meneer Wilders. Maar u vergeet iets. Van je geloof vallen – wat mij het enige wenselijke effect van uw jihad tegen de islam lijkt, of schat ik uw doelen en middelen verkeerd in? – kan alleen op een vrije keuze berusten. En die keuze kan iemand maken in een context met alternatieven die passen bij een veranderde en veranderende identiteit.

Of die context aanwezig is, kan alleen worden vastgesteld door degene die voor de keuze staat. Zodra buitenstaanders de secularisatie willen versnellen met andere middelen dan argumenten – strijdkreten of zo – veranderen zij in rinocerossen, om met toneelschrijver Ionesco te spreken. Dikhuidigheid werkt averechts.

Misschien vindt u mij een zachtgekookt ei, meneer Wilders, maar het is toch een feit dat negatieve etiketten de getroffenen in de slachtofferrol drijven, of in hun (werkelijke of vermeende) identiteit?

Nu u uw ‘gedoogperiode’ ingaat, heeft u misschien iets aan de volgende overpeinzing… Los van culturen en culturele (of religieuze) verschillen, bestaat er zoiets als innerlijke beschaving – en die is transcultureel. Elke cultuur of religie kent lomperiken en lieden met onderscheidingsvermogen; geen enkele cultuur in heden of verleden bezit het monopolie op beschaafdheid. Beschaving is een deugd die je moet veroveren – en die je van het ene moment op het andere kunt verspelen.

Bijvoorbeeld door je in de arena te storten en slogans van de ene of de andere jihad te omhelzen…